Auteur: mr. Patrick Garré
De heer Garré is jurist bij de Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid

Bijna 50 jaar geleden velde het Amerikaanse Hooggerechtshof één van haar belangrijkste arresten uit de 20e eeuw. In Roe vs Wade (hierna “Roe” genoemd) oordeelde het Hof dat abortus, op basis van het recht op privacy, werd beschouwd als een grondwettelijk recht en vrijwillige zwangerschapsafbreking mogelijk is tot aan de levensvatbaarheid van de foetus. De beslissing van 22 januari 1973 beroert ook nu nog de gemoederen, van zowel de voorstanders als de tegenstanders. De datum was zelfs de aanleiding voor de prolifebeweging om jaarlijks rond die periode samen te komen in de Amerikaanse hoofdstad Washington D.C en te manifesteren voor het Hooggerechtshof. Een herziening van dit arrest werd lange tijd als een onwaarschijnlijke optie beschouwd. De voorbije jaren is de samenstelling van het Hof echter grondig gewijzigd door de benoeming van drie nieuwe rechters door oud-president Donald Trump, waardoor een herziening, al dan niet volledig, niet is uit te sluiten. Deze bijdrage schetst de grote lijnen van deze historische uitspraak en kijkt vooruit of Roe zal worden herroepen en wat de mogelijke gevolgen hiervan zijn op de Amerikaanse abortuswetten op staatsniveau.

Jane Roe (de schuilnaam van Norma Mc Corvey) was een ongetrouwde zwangere vrouw die de strenge abortuswet van Texas aanvocht. In deze Amerikaanse staat was, zoals in heel wat andere staten destijds, vrijwillige zwangerschapsafbreking verboden, behalve om het leven van de moeder te redden. De zaak van Roe ging tot aan het Amerikaanse Hooggerechtshof, waar de rechters beslisten dat wetten van individuele staten die abortus verboden of strenge voorwaarden oplegden, in strijd waren met de Amerikaanse grondwet.

Recht op zwangerschapsafbreking niet absoluut

In de uitspraak erkende het Hooggerechtshof het grondwettelijke recht van de vrouw om te kiezen voor de beëindiging van een ongewenste zwangerschap door een veilige en legale abortus.[1] Het baseert zich hierbij op het recht op privacy voor de vrouw, afgeleid uit het Veertiende Amendement. Het amendement verplicht alle vijftig individuele staten om iedere persoon die zich binnen hun grondgebied bevindt als gelijken onder de wet te behandelen en garandeert de persoonlijke vrijheid. Het beperkt eveneens de macht van de individuele staten en vanuit dit amendement komt het Hof tot de conclusie dat er een individueel recht op privacy uit kan worden afgeleid, dat eveneens het recht van de vrouw omvat om de zwangerschap al dan niet te beëindigen.[2] Door de toepassing van het “substantive due process”-beginsel, op grond waarvan rechtbanken bepaalde grondrechten kunnen beschermen tegen inmenging van de overheid, heeft het Hof de strenge abortuswetten op staatsniveau ongrondwettelijk verklaard. Het recht op zwangerschapsafbreking is echter niet absoluut: Het Hof verklaarde dat er twee grote staatsbelangen waren bij het reguleren van abortus: het leven van de foetus en de gezondheid van de moeder.[3]

Een vrouw heeft het recht haar zwangerschap te beëindigen tot aan de levensvatbaarheid van het ongeboren kind en na die termijn voor elke gezondheidsreden, zoals die wordt bepaald door diegene die de afbreking uitvoert.[4] Het Hof deelt de zwangerschap in Roe op in trimesters. In het eerste trimester is het oordeel van de vrouw beslissend, weliswaar met toestemming van de arts.[5] In het tweede trimester kan de staat allerlei maatregelen opleggen om de gezondheid van de vrouw te vrijwaren.[6] In het derde trimester, namelijk vanaf het moment dat het kind levensvatbaar is tot aan het einde van de zwangerschap, kan de staat de zwangerschapsafbreking volledig verbieden behalve wanneer de gezondheid van de vrouw in gevaar is.[7]

Op dezelfde dag in 1973 heeft het Hof zich over een andere zaak, Doe vs Bolton gebogen, waarbij de strikte abortuswetgeving in de Amerikaanse staat Georgia ongrondwettelijk werd verklaard. Deze uitspraak is vooral van belang doordat zij een brede definitie formuleerde van het begrip “gezondheid” van de zwangere vrouw[8], waardoor ook na de levensvatbaarheid van het ongeboren kind een zwangerschapsafbreking in heel wat situaties mogelijk blijft. Volgens het Hof omvat de gezondheid van de vrouw immers de fysieke, emotionele, psychologische en familiale toestand van de vrouw alsook haar leeftijd.

De scrunity analysis en stare decisis

In Roe heeft het Hof de zogenaamde “scrunity analysis” toegepast, een vorm van rechterlijke toetsing die rechtbanken gebruiken om de grondwettigheid van bepaalde wetten vast te stellen. De scrunity analysis wordt vaak door rechtbanken toegepast wanneer een eiser de overheid aanklaagt wegens discriminatie. Om deze strenge toetsing te doorstaan, moet de wetgever een wet hebben aangenomen om een “dwingend overheidsbelang” te bevorderen, en moet hij de wet nauwgezet hebben afgestemd om dat belang te bereiken.[9] De voormalige abortuswetgeving van de staat Texas voldeed niet aan dit criterium. De scrunity analysis is de hoogste toetsingsnorm die een rechtbank in de Verenigde Staten (VS) zal hanteren om de grondwettigheid van discriminatie door de overheid te beoordelen.

In de Angelsaksische rechtstelsels speelt het principe van stare decisis eveneens een grote rol. Op basis hiervan zijn rechters gebonden door de uitspraken van hetzelfde of van een hoger niveau en mogen zij hun eigen precedenten niet zomaar aan de kant schuiven. Daardoor zal het Federale Hooggerechtshof niet snel een vroegere uitspraak wijzigen of annuleren: slechts wanneer de omstandigheden fundamenteel gewijzigd zijn, zal het Hof dit in overweging nemen. De doctrine van stare decisis, die eist dat men trouw blijft aan beslissingen uit het verleden over dezelfde of soortgelijke zaken, is de voornaamste dam om Roe niet te herzien.[10]

Is abortus in de VS een grondwettelijk recht?

Het Hof kwam via een omweg van de bescherming van het privacy van het leven de vrouw tot de conclusie dat abortus een grondwettelijk recht is. Het hof stelt dat als het gaat om bepaalde grondrechten, een regeling die deze rechten beperkt, slechts kan worden gerechtvaardigd door een “dwingend belang van de staat” en dat wetgevende handelingen op die wijze moeten worden uitgelegd dat ze de legitieme belangen van de staat beschermen.[11] Maatregelen die de vrijwillige zwangerschapsafbreking beperken, zijn in strijd met deze grondrechten. In de samenvatting van Roe werd uitdrukkelijk melding gemaakt van abortus als grondwettelijk recht, maar nadien komt deze kwalificatie van vrijwillige zwangerschapsafbreking slechts voor in drie zaken van het Grondwettelijk Hof.

Abortus is trouwens de enige medische procedure die in een arrest van het Amerikaans Hooggerechtshof, namelijk in Roe vs Wade, tot grondwettelijk recht is verklaard, waardoor zij op unieke wijze immuun is voor toezicht door de individuele staten dat op elke andere medische procedure van toepassing is.[12]

De voorbije 48 jaar

Het arrest was een bindende factor van twee ideologische kampen, respectievelijk het conservatieve en het progressieve deel van de bevolking. Het was enerzijds een motiverende factor om het eigen kiespubliek naar de stembus te laten komen, maar anderzijds werkte het arrest bijzonder polariserend waardoor elk compromis uitgesloten lijkt.[13] Roe heeft het conflict zeker verscherpt. Het heeft er ook voor gezorgd dat er op nationaal vlak een brede prolifebeweging ontstond en het verscherpte het debat over het principe van de rechterlijke toetsing met een mogelijke herziening.[14] De Amerikaanse publieke opinie is sinds vele jaren verdeeld over dit onderwerp, waarbij een meerderheid abortus legaal wil houden onder bepaalde voorwaarden, ongeveer 30% de ingreep zonder voorwaarden wil toelaten en 20% zich voor een volledig verbod uitspreekt.[15]

De voorbije 48 jaar heeft het Hof zich in nog heel wat andere arresten uitgesproken over de abortusrechten in de Verenigde Staten. De belangrijkste zaak was Planned Parenthood vs Casey uit 1992. Het Hof bevestigde opnieuw dat een vrouw een fundamenteel recht heeft om abortus te kiezen vóór het tijdstip waarop de foetus levensvatbaar wordt. De individuele staten kunnen weliswaar de abortusprocedure reguleren, zolang het geen “undue burden” (een ongerechtvaardigde last) oplegt op het recht van de vrouw om te kiezen voor een abortus. [16] In dit arrest oordeelde het Hof bovendien dat er sinds Roe geen wijzigingen hebben plaatsgevonden die een andere uitspraak rechtvaardigen, waarmee zij het principe van stare decisis aanhing.[17] Opvallend is dat het Hof de indeling in trimesters niet meer ter sprake bracht.

De huidige samenstelling van het Hof

Het Hof bestaat uit negen rechters die worden voorgedragen door de president en worden benoemd door de Senaat. Dit betekent dat deze rechters, alhoewel zij onafhankelijk horen te zijn, voor hun aanstelling steunen op de politieke partijen. Tot eind vorige eeuw was er meestal een brede consensus onder Republikeinen en Democraten om de voordracht van de zittende president, tot welke partij die ook behoorde, te ondersteunen. De laatste jaren gebeurt de stemming meer en meer volgens de partijlijnen. Voormalig Republikeins president Trump had tijdens zijn ambtstermijn de mogelijkheid om drie nieuwe rechters te benoemen die door de meerderheid van zijn partij in de Senaat werden goedgekeurd. Het gaat hierbij om Neil Gorsuch, Brett Kavanaugh en als meest recente Amy Coney Barrett, die in extremis net vóór de presidentsverkiezingen in 2020 werd benoemd. Bij de laatste twee voordrachten stemden zowat alle Republikeinen vóór en alle Democraten tegen de aanstellingen.

De verwachtingen

Het Hooggerechtshof heeft op 17 mei 2021 een zaak toegelaten die mogelijk kan leiden tot een wijziging van de historische uitspraak van Roe. De aanleiding is de strikte wetgeving van de staat Mississippi om alle abortussen na 15 weken te verbieden, behalve bij ernstige foetale misvormingen of bij medische noodsituaties.[18] De laatste jaren hebben een aanzienlijk aantal individuele staten strenge abortuswetten aangenomen in de hoop dat zij, doordat deze wetgevingen worden aangevochten voor de rechterlijke macht, uiteindelijk ook voor het Grondwettelijk Hof komen. Door de veronderstelde pro-life meerderheid in deze hoogste rechterlijke instantie is er de hoop dat de uitspraak in Roe wordt tenietgedaan.

Het Hof zou kunnen besluiten om het arrest te bevestigen, voorzien in bepaalde aanpassingen zodat de bestaande voorwaarden worden verscherpt of nieuwe voorwaarden toevoegen zonder dat dit zou leiden tot een volledige herroeping of herziening . Het is volgens de meeste grondwetspecialisten echter weinig waarschijnlijk dat er een volledige herroeping komt.

De mogelijke gevolgen

Een volledige herroeping is onwaarschijnlijk vanwege het principe van stare decisis. Maar abortusrechten kunnen veranderen door nieuwe beslissingen van het Hof. Dat is de reden waarom zoveel staten wetten zijn blijven aannemen die in strijd zijn met Roe. Als deze wetten tot aan het Hooggerechtshof worden aangevochten, zal het Hof zich opnieuw over de kwestie moeten buigen en beslissen hoe ver de privacyrechten die in Roe zijn vastgelegd, kunnen reiken.[19]

Als Roe toch wordt herroepen en de beslissingsmacht volledig bij de individuele staten komt, wordt abortus waarschijnlijk snel illegaal in 22 staten. Het zullen de staten zelf zijn die zullen kunnen beslissen in hoever zij zwangerschapsafbreking willen legaliseren. Abortus zal legaal blijven in staten die dit recht hebben verankerd in hun wetten, zoals in New York en Californië.[20] In 12 staten zouden zogenaamde trigger-laws in werking treden: dit zijn wetten die op dit ogenblik niet afdwingbaar zijn, maar dit wel worden als er zich een belangrijke wijziging in de omstandigheden voordoet. Dergelijke wetten op het vlak van abortussen voorzien vaak in een onmiddellijk verbod op zwangerschapsafbrekingen in alle fasen van de zwangerschap. Eenenveertig procent van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd zou de dichtstbijzijnde abortuskliniek zien sluiten, en de gemiddelde afstand die zij zouden moeten afleggen om er een te bereiken zou 449, 19 kilometer bedragen, tegenover 56,35 kilometer nu.[21]

Zelfs al krijgen individuele staten een grotere bevoegdheid om strengere wetten toe te passen, dan is het nog de vraag of dit effectief zal leiden tot minder zwangerschapsafbrekingen. Zo blijkt uit onderzoek dat het sluiten van abortuscentra het aantal abortussen in een bepaalde staat wel doet afnemen, maar de redenen zijn hiervoor niet duidelijk: worden er meer kinderen geboren, neemt het aantal seksuele activiteiten af, zijn er meer zwangerschapsafbrekingen in de aangrenzende staten of is het gebruik van medicale abortus (toegestuurd per post) in omvang toegenomen?[22]

Een herziening van Roe is slechts een begin: het goedkeuren van nieuwe wetgeving, het opstarten van rechtszaken voor de staats- en federale rechtbanken, maar vooral het winnen van de harten van het Amerikaanse volk voor de pro-life zaak zijn noodzakelijke stappen om te komen tot een daadwerkelijke bescherming van het ongeboren kind.[23]

Tot slot kunnen ook de Senaat en het huis van Afgevaardigden wetsvoorstellen indienen[24] waarbij het abortusrecht wordt gegarandeerd in alle staten.

 Waarom Roe toch niet zal worden herzien

Toch is niet iedereen overtuigd dat de bijna 50-jaar oude rechtspraak zal worden teniet gedaan. Het Hof heeft nog nooit een beslissing herroepen, althans niet uitdrukkelijk, op grond van het feit dat de samenstelling van het Hof is veranderd. Het Hof heeft nooit geoordeeld dat wat vandaag een beschermd grondwettelijk recht is, morgen geen beschermd grondwettelijk recht meer zou zijn.[25] Het zou bovendien een schokgolf door de Amerikaanse samenleving veroorzaken: voor velen is vrijwillige zwangerschapsafbreking een volkomen aanvaardbare manier geworden om een eind te maken aan een zwangerschap.[26]

In Angelsaksische rechtsstelsels speelt het eerder genoemde principe van stare decisis een grote rol: rechters zijn daarbij gebonden door de uitspraken van vorige rechters van hetzelfde of hogere niveau. Dit principe wordt meestal aangehouden omdat het een evenwichtige, voorspelbare en consequente ontwikkeling van rechtsbeginselen zou bevorderen, het vertrouwen in rechterlijke beslissingen zou stimuleren en zou bijdragen tot de daadwerkelijke en waargenomen integriteit van de rechtsgang.[27] In het algemeen zal het Hof een beslissing alleen herroepen wanneer de uitgangspunten ervan zijn afgezwakt door latere beslissingen zodat er een schijnbare inconsistentie is tussen de oudere en de nieuwere beslissingen, of wanneer het Hof achteraf concludeert dat de beslissing niet kon worden gesteund door de doctrine en de precedenten waarop zij was gebaseerd.[28]

Conclusie

Bijna vijftig jaar nadat het Amerikaanse Hooggerechtshof met Roe vrijwillige zwangerschapsafbreking mogelijk maakte, zorgt dit baanbrekend arrest nog steeds voor een diepe sociologische kloof in de samenleving. De scheidingslijn heeft zich de voorbije decennia langs de partijgrenzen gevormd, met de Democraten als pleitbezorgers voor een zo ruim mogelijk abortusbeleid terwijl de Republikeinse partij volop pleit voor een herziening van Roe. Toch zijn er in beide partijen groeperingen actief die er een andere visie op aanhouden.

Zelfs al zou, als gevolg van een conservatieve meerderheid, het Hof alsnog Roe herzien, dan betekent dit niet dat abortus onmiddellijk en overal wordt verboden in Verenigde Staten. Sommige staten zullen wel verregaande restricties invoeren maar in andere staten zal abortus, zelfs tot aan de geboorte, mogelijk blijven. Wetgevende initiatieven in het Huis van Afgevaardigden en de Senaat kunnen ervoor zorgen dat er alsnog een algemene wet komt die abortus onder bepaalde voorwaarden wettelijk maakt. Toch kijkt iedereen met spanning uit naar het Grondwettelijk Hof en haar uitspraak in de zaak, die wordt verwacht in de zomer van 2022.

Voetnoten

[1] Robert A. (2006) “The Supreme Court Will Not Overrule Roe v. Wade,” Hofstra Law Review: Vol. 34 : Iss. 3 , Article 18, p. 1207, https://scholarlycommons.law.hofstra.edu/hlr/vol34/iss3/18

[2] Roe v. Wade, 410, U.S. 113, 152-153 (1973).

[3] Roe v. Wade, 410, U.S. 113, 164-165 (1973).

[4] Roe v. Wade, 410 U.S. 113, 164-165 (1973).

[5] Roe v. Wade, 410 U.S. 113, 163 (1973).

[6] Ibid.

[7] Roe v. Wade, 410 U.S. 113, 163-164 (1973).

[8] Doe v. Bolton, 410 U.S. 179 (1973).

[9] The Legal Information Institute, Cornell Law School: https://www.law.cornell.edu/wex/strict_scrutiny#:~:text=Strict%20scrutiny%20is%20often%20used,sues%20the%20government%20for%20discrimination.&text=Strict%20scrutiny%20is%20the%20highest,scrutiny%20and%20rational%20basis%20review.

[10] M. Murray, “Racing Roe: reproductive justice, racial justice and the battle for Roe v. Wade” 134 Harv. L. Rev., p. 5, https://www.law.northwestern.edu/research-faculty/events/colloquium/law-gender/documents/2021_sp_murray_race_ing_roe.pdf

[11] Roe v. Wade, 410 U.S. 113, 155 (1973).

[12] Forsythe, Clarke, A Draft Opinion Overruling Roe v. Wade (July 1, 2018). Georgetown Journal of Law & Public Policy, Vol. 16, 2018, p. 473.https://ssrn.com/abstract=3252545

[13] Mary Ziegler, Beyond Backlash: Legal History, Polarization, and Roe v. Wade, 71 Wash. & Lee L. Rev. 969 (2014), p. 971, https://scholarlycommons.law.wlu.edu/wlulr/vol71/iss2/11

[14] Mary Ziegler, Beyond Backlash: Legal History, Polarization, and Roe v. Wade, 71 Wash. & Lee L. Rev. 969 (2014), p. 972, https://scholarlycommons.law.wlu.edu/wlulr/vol71/iss2/11

[15] M. Brenan: Record-High 47% in US think abortion is morally acceptable, Gallup, 9 juni 2021, https://news.gallup.com/poll/350756/record-high-think-abortion-morally-acceptable.aspx

[16] Planned Parenthood of Se. Pennsylvania v. Casey, 505 U.S. 853, (1992).

[17] Ibid.

[18] Time: “The Supreme Court just took up a case that poses a major threat to Roe v. Wade”, 17 mei 2021, https://time.com/6048930/supreme-court-mississippi-abortion-roe-v-wade/ , de Dobbs v. Jackson Women’s Health Organization.

[19] https://supreme.findlaw.com/supreme-court-insights/could-roe-v–wade-be-overturned-.html

[20] S. Averbach, Beyond preserving Roe: Honoring Ruth Bader Ginsburg by promoting gender equity and reproductive justice, EClinicalMedicine 27 (2020) 100595.

[21] The New York Times: Where abortion access would decline if Roe v. Wade were overturned, 18 mei 2021, https://www.nytimes.com/interactive/2021/05/18/upshot/abortion-laws-roe-wade-states.html

[22] M. Lindo, C. Myers, A. Schlosser, S. Cunningham: „HOW FAR IS TOO FAR? NEW EVIDENCE ON ABORTION CLINIC CLOSURES, ACCESS, AND ABORTIONS.

[23] P.B. Linton, Overruling Roe v. Wade: the implications for the law”, the Implications for the Law, Issues in Law & Medicine, Volume 32, Number 2, 2017, http://issuesinlawandmedicine.com/wpcontent/uploads/2018/11/PaulBenjaminLintonOverrul.pdf

[24] Fox News: Pro-life advocates warn of egregious “Democratic bill that would guarantee abortion rights throughout US, 13 juni 2021 : https://www.foxnews.com/politics/pro-life-advocates-warn-of-egregious-democratic-bill-that-would- guarantee-abortion-rights-throughout-us

[25] Robert A. Sedler (2006) “The Supreme Court Will Not Overrule Roe v. Wade,” Hofstra Law Review: Vol. 34: Iss. 3, Article 18, p. 1209. https://scholarlycommons.law.hofstra.edu/hlr/vol34/iss3/18

[26] Ibid, p. 1211

[27] ZIe Payne v. Tennessee, 501 U.S. 808, 827 (1991)

[28] Robert A. Sedler (2006) “The Supreme Court Will Not Overrule Roe v. Wade,” Hofstra Law Review: Vol. 34 : Iss. 3, Article 18, p 1209, https://scholarlycommons.law.hofstra.edu/hlr/vol34/iss3/18

Redactie

In Nederland kan een rechter een ongeboren kind onder toezicht stellen.[1] Dit gebeurde altijd vanaf het moment van levensvatbaarheid van de ongeborene (24 weken zwangerschap). Maar in november 2020 paste de rechtbank Den Haag een voorlopige ondertoezichtstelling (vots) toe op een ongeborene die nog niet levensvatbaar was. [2] Lisette ten Haaf[3] noemt deze uitspraak ‘revolutionair’[4]: het betekende een uitbreiding van de prenatale vots. Ook de JPV juicht deze ontwikkeling toe. Al betekent de uitspraak volgens Ten Haaf niet meteen een versterking van de juridische positie en de beschermwaardigheid van de niet-levensvatbare ongeborene. Het roept volgens haar juist meer vragen op.

Eenduidige visie niet mogelijk

Wat de prenatale vots betreft, pleit Ten Haaf voor duidelijkheid en rechtszekerheid over de 24-wekengrens. Volgens haar is er voor die grens geen goede onderbouwing. De JPV meent dat juist de tegenstrijdige houding binnen onze wetgeving debet is aan de rechtsonzekerheid over de 24-wekengrens van de prenatale vots. Als de wetgever geen eenduidig standpunt inneemt, zal er ook verschillend worden geoordeeld als het gaat om het belang van een ongeboren kind.

Als oplossing voor de duidelijkheid en rechtszekerheid over de 24-wekengrens stelt Ten Haaf voor dat de overheid een “expliciet standpunt” inneemt “over de basis en de reikwijdte van de beschermwaardigheid van ongeboren leven”. Ze stelt ook dat “deze beschermwaardigheid kan bestaan naast het recht op abortus.” De vraag is hoe dat dan werkt. Eenduidig kan het standpunt dan niet zijn. Kan de overheid tenslotte met de ene wet zeggen dat een kind bescherming verdient en met de andere dat het gedood mag worden?

Tweezijdige houding

Als de overheid hierin een standpunt moet innemen, moet zij een keuze maken: of ze sluit zich aan bij de abortuswet dat (in beginsel[5]) bescherming biedt vanaf levensvatbaarheid, of ze sluit zich aan bij de opvatting dat bescherming ook vóór de levensvatbaarheid geldt. Als de overheid kiest voor beiden naast elkaar, is een algemeen standpunt over de basis en reikwijdte van de beschermwaardigheid van ongeboren leven niet mogelijk. De overheid moet dan immers, wil ze consequent zijn, al haar wetgeving vanuit dat standpunt maken. En dat zou bijvoorbeeld de abortuswet onmogelijk maken.

De uitspraak past bij de tweezijdige houding van onze wet- en regelgeving ten opzichte van onze ongeboren medemens. Deze kan namelijk wel bescherming krijgen middels een vots op basis van het familierecht, maar gedood worden op basis van de Wet afbreking zwangerschap. Sterker nog, zoals Ten Haaf opmerkt, kan een vrouw die een vots niet ziet zitten haar zwangerschap laten afbreken. Dit komt er op neer dat een beschermingsmaatregel voor de ongeborene ongedaan gemaakt kan worden door een handeling op grond van een andere wet.

Nieuwe vragen over juridische status ongeborene

Maar de JPV ziet het ongeboren menselijk leven als een volwaardig mensenleven en acht dit leven daarom dan ook beschermwaardig vanaf het moment van conceptie. Helaas zien we dit dus nu niet terug in de Nederlandse wet- en regelgeving. Maar het blijft goed om hierover te blijven nadenken. Ten Haaf wijst er bijvoorbeeld op dat zaken als foetale chirurgie en kunstmatige baarmoeders vragen oproepen over de juridische status van de ongeborene. En dat het ongeboren kind in veel instanties gezien wordt als beschermwaardig en juridisch relevant. Dat klinkt in elk geval hoopgevend.

Voetnoten

[1] Burgerlijk Wetboek 1 titel 14 afdeling 4 (artikelen 254 – 265k)

[2] Rb. Den Haag 17 november 2020, ECLI:NL:RBDHA:2020:12532

[3] L. ten Haaf LLM is docent Rechtstheorie aan de Universiteit Utrecht en promoveert aan de Vrije Universiteit op de juridische status van toekomstig leven.

[4] De ondertoezichtstelling van een nog niet-levensvatbare foetus, Nederlands Juristenblad, 18 juni 2021 − Afl. 24, p.1968-1971

[5] Een zwangerschapsafbreking na 24 weken is strafbaar, maar het Openbaar Ministerie kan besluiten om niet strafrechtelijk te vervolgen als er voldaan is aan bepaalde zorgvuldigheidseisen, https://www.lzalp.nl/informatie/juridisch-kader/zorgvuldigheidseisen, laatst bezocht op 20 juli 2021; Modelprotocol Medisch handelen bij late zwangerschapsafbreking Versie 3.0