Duiding
Wat is orgaan- en weefseldonatie
Donatie is het na het overlijden afstaan van organen en / of weefsels. Voorbeelden van organen die gedoneerd kunnen worden zijn; hart, nieren, lever, longen, dunne darm en alvleesklier. Weefsels die gedoneerd kunnen worden zijn: huid, hoornvliezen, bot- en peesweefsel, grote bloedvaten en hartkleppen.
Verschil tussen orgaan- en weefseldonatie
Orgaandonatie vindt alleen in de operatiekamer van het ziekenhuis plaats. Aan de hand van medische gegevens wordt bepaald wie de meest geschikte ontvangende patiënt is. Nadat dit is vastgesteld, kan het nog enige tijd duren voordat met het uitnemen van de organen wordt begonnen. Dat heeft alles te maken met de zorgvuldigheid die in acht genomen wordt én omdat alles voor de donoroperatie organisatorisch goed geregeld moet zijn.
Bij weefseldonatie worden weefsels na het overlijden afgestaan voor donatie. Het verschil met orgaandonatie is dat weefseldonatie binnen 12 uur na overlijden moet plaatsvinden. Als het lichaam van de overledene binnen drie uur na overlijden gekoeld wordt, kan weefseldonatie tot 24 uur na het overlijden plaatsvinden. Weefseldonatie kan plaatsvinden in de operatiekamer van het ziekenhuis of in het mortuarium. Is iemand thuis overleden dan wordt de overledene voor weefseldonatie naar het ziekenhuis of mortuarium overgebracht.
Orgaandonatie na hersendood
Orgaandonaties vinden plaats wanneer iemand hersendood verklaard is. Iemand is hersendood als de hersenen te lang geen zuurstofrijk bloed krijgen. Als de hersenen geen zuurstofrijk bloed krijgen, raken ze ernstig beschadigd. Hierdoor vallen alle hersenfuncties voor altijd uit. Ondanks beademing en medicijnen is deze situatie onomkeerbaar. Een hersendode persoon is overleden en het doorbehandelen van een hersendode persoon heeft dan geen enkele zin meer.
In deze situatie is het lichaam volledig afhankelijk van apparaten en medicijnen. Als er sprake is van orgaandonatie is gebruik van apparatuur en medicijnen nodig omdat daardoor de organen geschikt blijven voor donatie. Door de kunstmatige beademing lijkt het alsof de hersendode persoon niet dood is. Het lichaam voelt nog warm aan en heeft een normale huidskleur. Daardoor ontstaat de indruk dat iemand nog leeft, een indruk die helaas niet terecht is.
Donatie van vitale organen
Donatie van vitale organen als de nieren, longen, lever en alvleesklier vormt een uitzondering op de procedure rond orgaandonatie. Donatie van deze organen kan namelijk onder bepaalde omstandigheden plaatsvinden na overlijden aan een hartstilstand. Dus hier gaat het niet om hersendood. Hier is sprake van de zogenoemde Non-Heart Beating Donatie procedure (NHBD). Bij hersendood is het noodzakelijk om met behulp van apparatuur de circulatie intact te laten. Bij een NHBD procedure is er sprake van circulatiestilstand. Ook bij deze patiënten heeft verdere behandeling geen zin meer.
Regels orgaandonatie en weefseldonatie
Orgaandonatie en weefseldonatie is geregeld in de Wet op de orgaandonatie. In deze wet staat onder meer hoe iemand zich kan registreren als donor. De donor mag ook aangeven welke organen of weefsels hij wil afstaan. Ook staat in de wet wie de organen en het weefsel kunnen ontvangen. Het toestemmingsvereiste van donor of nabestaande is een vereiste. Artsen mogen de organen en weefsels alleen gebruiken, als daarvoor toestemming is gegeven. Toestemming wordt gegeven door registratie in het donorregister, als dat niet is gebeurd dan is de keuze altijd aan de nabestaanden. Zie voorlichting van de Rijksoverheid : Regels weefsel – en orgaandonatie
Onderzoeken eerder toegestaan
Voordat een orgaantransplantatie plaatsvindt, zijn artsen verplicht eerst onderzoek te doen. Zij moeten onderzoeken of het orgaan geschikt is voor transplantatie. Sinds juli 2013 mag de arts dit onderzoek ook doen voordat een patiënt overlijdt. De patiënt hoeft niet geregistreerd te zijn als donor. Blijkt het orgaan geschikt, dan kan de arts sneller toestemming vragen voor transplantatie aan de nabestaanden. Hiermee worden donatie en transplantatie van organen vaker mogelijk.
Wetenschappelijk onderzoek transplantatie
Een orgaan of weefsel kan na het verwijderen toch niet geschikt zijn voor transplantatie. In dat geval mag het alleen worden gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek over transplantatie. Wilt u dit niet? Dan kunt u bezwaar aantekenen tegen wetenschappelijk onderzoek voor orgaantransplantatie met uw organen. U kunt dit doen via een formulier op de website van de Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS).
Toewijzen organen en weefsel
De Nederlandse Transplantatie Stichting wijst aan wie voor een donororgaan of donorweefsel in aanmerking komt. Dit gebeurt op basis van medische gegevens zoals:
- bloedgroep;
- weefseltype;
- lengte of gewicht van de patiënt.
Ook medische noodzaak en wachttijd spelen een rol.
Orgaanhandel verboden
De handel in organen is strafbaar. Dat verbod is vastgelegd in de mensenrechten, die zijn bedoeld om vooral de zwakkeren in een samenleving te beschermen. Het is ook door de Wereldgezondheidsorganisatie (1987) verboden omdat die de integriteit en menselijke waardigheid zou aantasten – meestal zijn het de armste, kwetsbare groepen die illegaal een orgaan afstaan in ruil voor geld. Op orgaanhandel geldt in Nederland een gevangenisstraf van maximaal 12 jaar of een geldboete, artikel 274f en 251 WvSR.
Transplantatie mag alleen in ziekenhuizen die daarvoor een vergunning hebben. In Nederland zijn dat op dit moment alleen de academische ziekenhuizen. Maar omdat de wachttijd voor organen vaak lang is, proberen sommige mensen een donororgaan in het buitenland te krijgen. De Nederlandse overheid ontmoedigt deze vorm van ‘orgaantoerisme’. Mensen die in het buitenland een orgaan proberen te krijgen betalen hier soms veel geld voor, dit is strafbaar. Daarnaast zijn de risico’s voor zowel de patiënt als voor de donor groot. Zo is de kwaliteit van de organen onzeker. Ook kunnen patiënten besmet raken met virussen zoals hiv of infecties oplopen.
Koppeling naar wet
Jurisprudentie
Jurisprudentie volgt later