2 april 2023
April 2022 kreeg Mirela, een 39-jarige yoga-instructrice uit Kroatië, te horen dat haar ongeboren kind Grga een hersentumor had bij zes maanden zwangerschap. Mirela besloot om Grga, die ze tijdens de zwangerschap zo noemde, te aborteren. Ze vroeg een late abortus aan bij vier grote Kroatische ziekenhuizen. Nadat ze niet het gehoopte antwoord kreeg, nam ze een advocaat in de arm en maakte ze haar verhaal openbaar. Toen brak de hel los.(1).
Kroatië staat abortus toe tot 10 weken na de bevruchting en alleen in gevallen van verkrachting, foetale handicap of bij levensgevaar voor de moeder (2). Late abortussen moeten worden goedgekeurd door ziekenhuiscomités, een eerste en een tweede comité. Als een late abortus door het eerste comité wordt geweigerd, kan de betrokkene in beroep gaan bij het tweede comité, waarvan de beslissing definitief is. Veel landen in de regio, zoals Slovenië en Servië, hebben zeer vergelijkbare wetgevingen, die voortkomen uit de abortuswet van de oude Socialistische Federale Republiek Joegoslavië. Dit is belangrijk omdat Grga’s verhaal de hele regio omspant.
Opgewekte vroegtijdige bevalling of feticide
In tegenstelling tot wat wordt beweerd, werd Mirela de afbreking van haar zwangerschap niet geweigerd. Als het gaat om zwangerschappen na de levensvatbaarheid, laat de wettelijke uitdrukking “zwangerschapsafbreking” in de praktijk twee opties toe: opgewekte vroegtijdige bevalling of feticide. Zoals is gebleken, was geen enkele Kroatische arts bereid om na 22 weken zwangerschap feticide te plegen. In feite bestaat er een landelijk medisch protocol voor het behoud van het leven van de baby wanneer deze buiten de baarmoeder kan overleven. Mirela kreeg een meer ethische vorm van zwangerschapsafbreking aangeboden, waarna Grga relevante zorg zou krijgen. Maar Mirela wilde Grga dood, en volgens de wet had ze dat recht ook.
Beroep op gewetensbezwaar
De media hebben de zaak vertroebeld door Mirela’s zaak ten onrechte in verband te brengen met het medisch gewetensbezwaar. Het idee dat mensen niet mogen worden aangenomen als gynaecoloog als ze van plan zijn zich te beroepen op gewetensbezwaar tegen abortus werd van de ene op de andere dag een sensatie.
Hoewel gebonden aan een bijna identieke abortuswet, hebben gynaecologen uit buurland Slovenië geen verschillende medische protocollen met betrekking tot abortus vóór en na levensvatbaarheid van de foetus. In een interview (3) prees Mirela de Sloveense artsen omdat zij “ouders niet dwingen de rest van hun leven voor een geestelijk gehandicapt kind te zorgen”. Mirela was was zeven maanden zwanger van Grga toen zij in Slovenië om abortus verzocht. Zes fragmenten van de gebeurtenissen die volgden:
Een. Verschillende Kroatische niet-gouvernementele organisaties zamelden (4) de 3.000 euro (ongeveer 3.050 USD) in voor het doden van Grga in Slovenië. Het bedrag dat in de eerste 48 uur werd ingezameld was tien keer het streefbedrag.(5).
Twee. Sloveense abortusartsen beschimpten hun Kroatische collega’s omdat ze “niet wisten hoe ze feticide moesten uitvoeren”(6). Servische collega’s pochten hoe “effectief” hun ziekenhuis ethische commissies zijn als het gaat om abortus, vooral in gevallen van ernstige foetale handicaps (7).
Drie. De uitdrukking “te leven als een plant” werd een modewoord voor Grga: door Mirela zelf, door pro-choice artsen, juristen, abortus-activisten en plaatselijke theoretici. De mainstream media mijmerden over het nut van het bieden van medische zorg aan een “leven zonder enige menselijke waardigheid”(8).
Vier. Mirela publiceerde een brief aan Grga, waarin ze schreef over hoe Grga haar in een droom influisterde: “We doen het juiste”.(9).
Vijf. In tien Kroatische steden ontstonden pro-abortus protesten, (10) ter ondersteuning van Mirela’s recht om te kiezen wie zij levend ter wereld wil brengen en om vrijheid van godsdienst en gewetensvrijheid te eisen. Ook werden er marsen voor het leven in elf steden gehouden (11), waarbij ouders van medisch complexe kinderen in het openbaar spraken over de inherente waarde en waarde van hun kinderen.
Zes. Toegevend aan de wettelijkheid van Mirela’s keuze, kondigde het Kroatische ministerie van Volksgezondheid dat het staatsziekenfonds alle kosten van Mirela’s abortus in Slovenië zou dekken. De niet-gouvernementele organisaties die het Grga-dodende fonds bijeenbrachten zeiden dat het geld “bestemd zou zijn voor vrouwen die geen toegang hebben tot wettelijk gegarandeerde reproductieve zorg”(12). Deze affaire houdt geen regelrechte ontmenselijking in. Dit is een verwrongen humanisering; Grga is tegelijkertijd afgeschilderd als volledig menselijk en volledig mensonwaardig. De grens tussen een kind (dat zijn instemming met de dood fluistert) en een plant (die zinloos bestaat) is grondig vervaagd als het nieuwe normaal van “reproductieve rechten”. Dit is ook geen gewoon verhaal over een individu dat vecht tegen een bekwaam systeem. Het is andersom. Kroatië is het enige land in de regio met een aanzienlijk aantal pro-life gynaecologen. Het was deze medische gemeenschap die vocht tegen de idee om zorg te weigeren aan baby’s met een slechte prognose. Onder druk van het publiek organiseerden de belangrijkste medische verenigingen van Kroatië een forum waar zij het beleid van behoud van leven en geweten verdedigden. De vice-voorzitter voor ethiek van de nationale artsenvereniging zei: “We moeten ons bewust zijn van de politiek die streeft naar het elimineren van mensen wiens leven de staat als kostbaar beschouwt, en alleen al het feit dat we dit erkennen betekent dat we ons ervan bewust zijn dat het niveau van beschaving wordt afgemeten aan de manier waarop we omgaan met mensen die zwak, gehandicapt en kwetsbaar zijn.”(13).
Register voor gewetensbezwaarden
Intussen heeft de Kroatische minister van Volksgezondheid een register opgesteld van alle artsen die zich beroepen op gewetensbezwaren tegen abortus. Pro-choice groepen hebben opgeroepen tot een referendum om het recht op abortus weer in de grondwet op te nemen; dit alles in perfecte overeenstemming met “abortus als een mensenrecht”, voorgeschreven door het beruchte “Matić-rapport” van de EU – genoemd naar het Kroatische parlementslid dat dit rapport schreef.(14) Grga is nu vrijwel zeker dood, gedood door een injectie met kaliumchloride rechtstreeks in het hart. Het medische protocol staat niets anders toe dan zijn kleine lichaam in een biologische afvalbak te gooien. De ware aard van zijn toestand zal nooit bekend zijn.
Het ziekenhuis dat Mirela aanvankelijk afwees voor een abortus zal waarschijnlijk worden beboet. Een gezondheidsinspectie van de overheid ontdekte dat de eerste commissie van het ziekenhuis verzuimde Mirela te informeren dat ze het recht had in beroep te gaan bij de tweede commissie.
Spektakel van ontmoederen
Het eugenetische spektakel van ontmoederen heeft alles gewonnen: de harten, de geesten en het systeem. Kroatische pro-life artsen zullen voortaan aan een kortere leiband worden gehouden. Het publiek is eerst getraind om ziekte en invaliditeit te verwerken als een ontkenning van de menselijke waarde, en dan om een late abortus uitsluitend te verwerken door de blik van ouderlijk lijden en het recht van de vrouw op een dood kind.
Rust in vrede, kleine Grga. Wat betreft de pro-lifers van de regio, gaat de strijd door.
Bron: Life Matters Journal V.10 Issue augustus 2022
Reactie: overweging Patrick Garré
In bovenstaand artikel uit het digitale tijdschrift “Life Matters” van de Amerikaanse pro-life beweging Rehumanize International, vindt u het verhaal van een Kroatische vrouw die omwille van medische redenen een late abortus wou laten doorvoeren. De ziekenhuizen van dat land die deze vrijwillige zwangerschapsafbreking niet wilden doorvoeren, ontlokten heel wat verontwaardiging en protest van de publieke opinie. Dat het hier ging om een kind met een zware handicap dat net als ieder mens recht heeft op bescherming en liefde, kwam nauwelijks aan bod tijdens het maatschappelijk debat in Kroatië en Slovenië. Maar hoe zit het in België en Nederland? Wat voorzien de Belgische en Nederlandse abortuswetgevingen als het gaat om vrijwillige laattijdige zwangerschapsafbrekingen?
Zowel in Nederland als België bestaat er de mogelijkheid om een laattijdige abortus te laten uitvoeren, maar zijn de voorwaarden anders.
De Belgische wetgever maakt sinds de gedeeltelijke depenalisering van abortus in 1990[1], en ook bij de aanpassing van de abortuswet in 2018, een duidelijk onderscheid tussen een zwangerschap vóór en na 12 weken. Tot 12 weken kan een abortus op eenvoudig verzoek van de vrouw (de voorwaarde van de noodsituatie werd enkele jaren geleden geschrapt) en mits de ingreep wordt uitgevoerd onder medisch verantwoorde omstandigheden en door een arts. Na 12 weken kan de zwangerschap slechts vrijwillig worden afgebroken, als het voltooien van de zwangerschap een ernstig gevaar inhoudt voor de gezondheid van de vrouw of als vaststaat dat het kind zal lijden aan een uiterst zware kwaal die als ongeneeslijk wordt erkend op het ogenblik van de diagnose. In dat geval moet de arts tot wie de vrouw zich heeft gewend, de medewerking vragen van een tweede arts, wiens advies bij het dossier wordt gevoegd.[2]
Begrippen zoals “een ernstige kwaal” bij het kind of “ een ernstig gevaar voor de vrouw” moeten worden ingevuld door de betrokken artsen of, wat meestal het geval is, door de ethische comités van de ziekenhuizen. Uit het meest recente verslag van de Nationale Commissie voor de evaluatie van de abortuswet in 2018 blijkt dat vooral in “het belang van het kind” een laattijdige abortus plaatsvindt, terwijl de reden omwille van een ernstig gevaar voor de vrouw nauwelijks voorkomt.[3]
De Nederlandse wetgever laat abortus toe tot aan de levensvatbaarheid van het kind buiten de baarmoeder. Dit betekent dat tot 24 weken de zwangerschap – in de praktijk op 22 weken – kan worden afgebroken op basis van haar toestemming, bij een noodsituatie, onder verantwoorde medische omstandigheden en door een arts. Nadien is een abortus strafbaar, ook om medische redenen.[4] Omdat er een schemerzone bestond tussen de periode na 24 weken tot aan de geboorte en er een nood zou bestaan aan een regeling voor ongeborenen na 24 weken en pasgeborenen tot één jaar met een zware medische problematiek, werd een specifieke regeling uitgewerkt.[5] Voor het uitvoeren van deze late zwangerschapsafbrekingen (categorie 2[6]) gelden een aantal voorwaarden. Zo moet de arts de overtuiging hebben gekregen dat de ongeborene een aandoening of een combinatie van aandoeningen heeft die van zodanige aard is dat na de geboorte zou worden afgezien van een medische behandeling, omdat ingrijpen naar heersend medisch inzicht zinloos zou zijn en naar heersend medisch inzicht geen redelijke twijfel bestaat over de diagnose en de daarop gebaseerde prognose. [7] De arts moet ook overtuigd zijn van het feit dat er bij de ongeborene sprake is van actueel of te voorzien uitzichtloos lijden.[8] Ook het lichamelijk en psychisch lijden van de moeder onder de situatie wordt in rekening gebracht, wat enigszins kan vergeleken worden met de voorwaarde van een noodsituatie in de Nederlandse abortuswet.[9] Toch gaan heel wat Nederlandse vrouwen naar België voor een late zwangerschapsafbreking: uit de praktijk blijkt dat vrouwen niet altijd worden ingelicht over het bestaan van de uitzonderingsregeling.[10]
Hoe verder de zwangerschap is gevorderd, hoe tastbaarder en hoe reëler het ongeboren kind een plaats inneemt in het leven van de moeder (en de vader). De beschermwaardigheid van het ongeboren leven wordt in de Belgische als Nederlandse wetgeving hoger geschat naarmate de vrouw zich in een verder stadium van de zwangerschap bevindt. Toch blijven de gehanteerde voorwaarden (zoals ernst en zwaarte van de handicap en het lijden in zowel de Belgische wetgeving als in de Nederlandse regeling, afhankelijk van de wijze waarop ouders, artsen en bij uitbreiding de hele samenleving kijken naar de zinvolheid van leven dat kwetsbaar is en niet voldoet aan onze maatschappelijke verwachtingen. De mens heeft echter een inherente waardigheid, die de mens toekomt, onafhankelijk van zijn lichamelijke of geestelijke gezondheid.[11] Is er daarom voor deze mensen nog een zorgzame en warme plaats in onze samenleving ? Dit zijn fundamentele vragen die de kern van ons mens-zijn raken.
Noten Killing Grga: Een late abortus-zaak die Kroatië schokte
- “Thousands Rally in Croatia After Woman Denied Abortion.” The Associated Press.
https://abcnews.go.com/Health/wireStory/thousands-rally-croatia-woman-denied-abortion-84679046
- Abortion Policy, Croatia.
https://web.archive.org/web/20110514055117/
http://www.un.org/esa/population/publications/abortion/doc/croati1.doc
- Dauenhauer, Nenad Jarić. ” “Beba mi ima golemi tumor, umrijet će ili živjeti kao biljka. Ne daju mi da pobacim.” Index.hr.
- “Poziv na hitnu donatorsku akciju ‘PODRŽIMO MIRELU!'” Udruga PaRiter.
https://pariter.hr/poziv-na-hitnu-donatorsku-akciju-podrzimo-mirelu/
- “U 48 sati prikupljeno 220.687,31 HRK za Mirelu!” Udruga PaRiter.
https://pariter.hr/u-48-sati-prikupljeno-220-68731-hrk-za-mirelu/
- Godeč, Željka. “Slovenski ekspert: ‘Tvrdnje vaših liječnika zvuče kao izgovor, postupak feticida brzo se nauči‘.” Jutarnji list.
- “URANAK Odobren abortus Mireli Čavajdi u Hrvatskoj | Dr Snežana Rakić, dr Ivan Bojović, Bruno Šimleša.”
- Toma, Ivanka. “Kakvog smisla ima borba za goli život ako je on lišen ljudskog dostojanstva?” Jutarnji list. https://www.jutarnji.hr/vijesti/hrvatska/kakvog-smisla-ima-borba-za-goli-zivot-ako-je-on-lisen-ljudskog-dostojanstva-15195359
- “Objavljujemo potresno pismo Mirele Čavajde.” Index.hr.
https://www.index.hr/amp/vijesti/clanak/objavljujemo-potresno-pismo-mirele-cavajde/2363747.aspx
- ” Thousands Rally in Croatia After Woman Denied Abortion.” The Associated Press.
https://abcnews.go.com/Health/wireStory/thousands-rally-croatia-woman-denied-abortion-84679046
- “Thousands attend March for Life in Croatia” Right to Life News. https://righttolife.org.uk/news/thousands-attend-march-for-life-in-croatia
- Solidarna – zaklada za ljudska prava i solidarnost. https://www.facebook.com/1613596262283008/posts/pfbid0kTCCw2Fa5a9wrkJiHPtqr4t49HrgQzVMhTTNBdKesPSRGrskdAzrF7zYvtZM7ZuTl/?d=n
- Palatinuš, Vlatka Polšak. “U totalnoj ofanzivi na priziv savjesti stručnjaci stali u obranu ovog instituta: ‘Nitko nas nema pravo prozivati i osuđivati.’”
- “REPORT on the situation of sexual and reproductive health and rights in the EU, in the frame of women’s health.” European Parliament.
https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/A-9-2021-0169_EN.html
Noten overweging Patrick Garré
[1] De Wet van 3 april 1990 betreffende de zwangerschapsafbreking.
[2] Artikel 2, 5° van de Wet van 15 oktober 2018 betreffende de vrijwillige zwangerschapsafbreking, tot opheffing van de artikelen 350 en 351 van het Strafwetboek, tot wijziging van de artikelen 352 en 383 van hetzelfde Wetboek en tot wijziging van diverse wetsbepalingen (1)
[3] Nationale Commissie voor de evaluatie van de wet van 15 oktober 2018 betreffende de zwangerschapsafbreking, Verslag ten behoeve van het parlement (1/1/2018-31/12/2019), pp. 54-56.
[4] Artikelen 82a, 289 en 296 van het Wetboek van Strafrecht.
[5] Regeling van de Minister van Veiligheid en Justitie en de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van 11 december 2015, kenmerk 885614-145412-PG, houdende instelling van een commissie voor de beoordeling van gemelde gevallen van late zwangerschapsafbreking en levensbeëindiging bij pasgeborenen (hierna “Regeling beoordelingscommissie late zwangerschapsafbreking en levensbeëindiging bij pasgeborenen” genaamd).
[6] Categorie 2: De afbreking van een late zwangerschap in geval van een aandoening waarbij bij de ongeborene sprake is van één of meer aandoeningen die tot ernstige en niet te herstellen functiestoornissen leidt of leiden die of omdat voor de ongeborene naar redelijke verwachting een beperkte kans op overleven bestaat: https://www.om.nl/onderwerpen/late-zwangerschapsafbreking
[7] Artikel 6. a. van de Regeling beoordelingscommissie late zwangerschapsafbreking en levensbeëindiging bij pasgeborenen
[8] Artikel 6. b. Regeling beoordelingscommissie late zwangerschapsafbreking en levensbeëindiging bij pasgeborenen
[9] Artikel 5, 2 b. van de Wet van 1 mei 1981 houdende regelen met betrekking tot het afbreken van de zwangerschap.
[10] De Morgen, 5 juni 2021: Waarom Nederlandse vrouwen voor een late abortus naar België komen: ‘Artsen hebben angst voor justitie’ (demorgen.be)
[11] Zorgnet Icuro, Ethisch Advies 13: het zorgproces inzake zwangerschapsafbreking na prenatale diagnostiek, 24 april 2008, https://www.zorgneticuro.be/publicaties/ethisch-advies-13-het-zorgproces-inzake-zwangerschapsafbreking-na-prenatale-diagnostiek