Kritische literatuuroverzichten van Cochrane in toegankelijke taal,  8 februari 2018

Nieuw onderzoek toont aan dat palliatieve thuiszorg de kans om thuis te sterven doet toenemen en de ernst van de symptomen doet afnemen. Belangrijk want wanneer iemands levensverwachting kort is, kan tijd in zijn eigen huis erg kostbaar zijn. 

Er is goed wetenschappelijk bewijs dat palliatieve thuiszorg de kans op thuis sterven vergroot en de ernst van symptomen vermindert. Dit vooral bij mensen met kanker, zonder de mantelzorgers meer verdriet te bezorgen.
Meer dan de helft van de mensen zou bij ongeneeslijke ziekte het liefst thuis sterven. Door de vergrijzing neemt de nood aan palliatieve thuiszorg toe, maar in veel landen kunnen relatief weinig mensen deze keuze maken. Om de organisatie ervan te verbeteren of uit te breiden, moet de impact van palliatieve thuiszorg onderzocht worden op de kans op thuis sterven, symptoombestrijding en tevredenheid van de zorg.

Een nieuw literatuuroverzicht van de Cochrane onderzoeksgroep van pijn, palliatieve en ondersteunende zorg bekeek de impact van palliatieve thuiszorg op enkele belangrijke uitkomsten voor patiënten en mantelzorgers, zoals symptoomcontrole en levenskwaliteit. Het onderzoeksteam deed ook een poging om de kosteneffectiviteit van palliatieve thuiszorg in kaart te brengen.
Er werden 23 studies met 37.561 ongeneeslijk zieke mensen en 4.202 mantelzorgers gevonden. De meesten hadden terminale kanker, maar sommigen hadden ook andere aandoeningen, zoals hartfalenchronisch obstructief longlijden (COPD)hiv/aids en multiple sclerose (MS). Zestien van deze studies waren experimenteel vergelijkende onderzoeken, waarvan 6 van hoge kwaliteit.
De resultaten van de verschillende studies werden samen geanalyseerd waar mogelijk (in een zogenaamde meta-analyse). Alle studies werden uitgevoerd in hoge inkomenslanden, waarvan 5 in het Verenigd Koninkrijk. Palliatieve thuiszorg werd vergeleken met standaardzorg. Er werden verschillende modellen van palliatieve thuiszorg bekeken, maar de meeste bestonden uit multidisciplinaire teams van 2 tot 13 professionele zorgverleners (meestal verpleegkundigen, artsen en sociaal werkers).

Resultaten

  • Een meta-analyse (7 studies met 1.222 patiënten, waaronder 3 studies van hoge kwaliteit) toonde aan dat palliatieve thuiszorg de kans op thuis sterven meer dan verdubbelt. Voor elke patiënt extra die thuis kan sterven moeten vijf patiënten palliatieve thuiszorg krijgen, vergeleken met gewone zorg.
  • Palliatieve thuiszorg leidt tot een lichte, maar belangrijke afname van de ernst van de symptomen.
  • De mantelzorger ervaart niet meer of minder verdriet.
  • Het bewijs over andere uitkomsten, zoals pijn, tevredenheid van de zorg, fysiek functioneren, druk op de mantelzorger en levenskwaliteit, verschilt tussen studies. Hierdoor konden de onderzoekers geen eenduidige conclusie trekken.
  • Het bewijs over de kosteneffectiviteit is ook niet eenduidig.

Hoe goed is het bewijs?

  • Dit overzicht levert goed, betrouwbaar bewijs dat palliatieve thuiszorg de kans op thuis sterven vergroot en de ernst van de symptomen doet afnemen, vooral bij mensen met kanker en zonder het verdriet van de mantelzorger te vergroten. Het bewijs voor andere uitkomsten is niet eenduidig of tegenstrijdig.
  • Vele studies waren meer dan 10 jaar oud, en alleenstaande personen of patiënten zonder mantelzorger waren vaak ondervertegenwoordigd, hoewel dit belangrijke groepen zijn om rekening mee te houden bij de ontwikkeling van palliatieve thuiszorg. Nieuwere studies bleken betere resultaten te hebben.
  • De studies waren vaak klein, en hadden mogelijk te weinig deelnemers om echte effecten aan te tonen.
  • De 6 studies die ook kosten in kaart brachten, waren kwalitatief hoogstaande economische evaluaties. Ze waren echter klein en konden niet samen geanalyseerd worden, omdat ze verschillende methoden hanteerden om de kosten te berekenen

De onderzoekers merkten op dat meer onderzoek nodig is naar de kosteneffectiviteit van palliatieve thuiszorg, vooral voor mensen met andere aandoeningen dan kanker en met voor hun relevante uitkomsten. Verschillende modellen van palliatieve thuiszorg moeten ook met elkaar vergeleken worden. Vertaling van het wetenschappelijk bewijs naar de praktijk. Wat betekent dit literatuuroverzicht voor zorgverleners en patiënten in de praktijk?

Andrew Gammon, verpleegkundige gespecialiseerd in palliatieve zorgen in het Kirkwood Hospice in Huddersfield, licht het bewijs toe:
“Wanneer iemands levensverwachting kort is, kan tijd in eigen huis erg kostbaar zijn. In mijn functie als gemeenschapsverpleegkundige zie ik dagelijks hoeveel dit betekent voor patiënten en hun familie. Ik zal me altijd die ene patiënt met zijn vrouw met agorafobie blijven herinneren. Ze was bang dat hij “naar het ziekenhuis ging om te sterven” en niet bij hem kon zijn. Ze huilden allebei van opluchting toen ik hen vertelde dat we hem ook thuis konden verzorgen. De verzorging van complexe symptomen, in samenwerking met thuisverpleegkundigen en huisartsen, houdt vele patiënten waar ze willen zijn: thuis, en niet in het ziekenhuis. Het is bemoedigend om goed, betrouwbaar wetenschappelijk bewijs te hebben dat palliatieve thuiszorg de kans op thuis sterven vergroot en de symptomen vermindert. Dit bewijs is nodig om toekomstige beslissingen van beleidsmakers te beïnvloeden.”

Tim Chapman, beleidsmaker bij de Oxfordshire Beleidsgroep voor Klinische Aanbestedingen, gaat hiermee akkoord:
“Het is belangrijk dat onze initiatieven gebaseerd zijn op wetenschappelijk bewezen nut voor de patiënten. Thuis kunnen sterven, voor zij die dat wensen, en goede zorgen krijgen is cruciaal. Dit zal ook het aantal vermijdbare ziekenhuisopnames doen dalen tijdens het laatste levensjaar. In aanvulling op betere zorg voor de patiënt thuis verwachten we een daling van 10% in sterfte in het ziekenhuis, wat tot besparingen zal leiden.”

Je kan meer over deze review lezen in een interview met onderzoekster Barbara Gomes in het European Journal of Cancer.

Referenties: