Menselijke waardigheid

‘Verbod embryo’s kweken niet houdbaar’

ANP 15-01-2018, BINNENLAND, auteur Roselien Herderschee, redacteur Zorg. Overheden moeten met wetgeving komen die het kweken van menselijke embryo’s voor wetenschappelijke doeleinden onder voorwaarden toestaat. Dat schrijven de ethische commissies van…

ANP 15-01-2018, BINNENLAND, auteur Roselien Herderschee, redacteur Zorg.

Overheden moeten met wetgeving komen die het kweken van menselijke embryo’s voor wetenschappelijke doeleinden onder voorwaarden toestaat.

Dat schrijven de ethische commissies van twee grote Europese artsenverenigingen in nieuwe aanbevelingen die gepubliceerd zijn in de tijdschriften Human Reproduction Open en European Journal of Human Genetics. Het gaat om organisaties van artsen die zich bezighouden met menselijke voortplanting en menselijke genetica.

Op dit moment is de kweek van embryo’s voor onderzoek in veruit de meeste landen verboden.

Laboratoriumonderzoek

“De kern van het pleidooi is dat er meer ruimte moet komen voor embryo-onderzoek”, zegt Guido de Wert, hoogleraar Biomedische Ethiek aan de Universiteit van Maastricht en eerste auteur van de aanbevelingen. “In eerste instantie om adequaat laboratoriumonderzoek naar de veiligheid van nieuwe, experimentele voortplantingstechnieken mogelijk te maken. Als blijkt dat die technieken waarschijnlijk veilig en effectief zijn, zou op termijn ook klinische, praktische toepassing kunnen volgen bij het repareren van de aanleg voor ernstige erfelijke ziekten.”

De Wert boog zich de afgelopen twee jaar samen met deze twee Europese commissies over nieuwe aanbevelingen. “In vorige decennia is er in veel landen wetgeving ontwikkeld die genetische modificatie in het kader van de menselijke voortplanting absoluut verbiedt, omdat er allerlei absolute ethische bezwaren zouden zijn”, zegt De Wert. “Wij concluderen op basis van ons onderzoek dat die bezwaren niet steekhoudend zijn.”

‘Naïeve Henkie’

“Er is sinds het bepalen van eerdere standpunten veel veranderd”, vervolgt hij. “In onder andere Amerika zijn de afgelopen jaren belangrijke wetenschappelijke doorbraken geboekt. We moeten niet naïeve Henkie zijn, maar tijdig nadenken over de implicaties daarvan voor patiënten.”

Amerikaanse wetenschappers slaagden er het afgelopen jaar in een ziek embryo te corrigeren, waardoor een erfelijke hartaandoening werd uitgeschakeld. Dat gebeurde in een laboratoriumsetting, met embryo’s die speciaal voor onderzoeksdoeleinden gekweekt waren.

Nederlandse klinisch genetici temperden meteen de verwachting dat daar op korte termijn grote effecten voor patiënten van verwacht kunnen worden. En voor mensen die weten dat ze een genetisch erfelijke aandoening hebben, zoals de ziekte van Duchenne, bestaat er met embryoselectie (PGD) al een veilige optie om een gezond kind te krijgen.

Het punt is echter, aldus De Wert, dat PGD niet in alle gevallen helpt. “Zo is er soms gewoonweg geen gezond embryo beschikbaar voor selectie. Genetische modificatie zou dan op termijn wellicht een optie kunnen zijn, indien dat voldoende veilig is.”

“Bovendien”, zegt De Wert, “kun je de nieuwe voortplantingstechnieken en later hun toepassingen, niet onderzoeken met embryo’s die met traditionele ivf-technieken tot stand gekomen zijn. Daarvoor heb je nu juist die gekweekte embryo’s nodig.”

Wereldwijd hebben landen uiteenlopende wet- en regelgeving voor het gebruik van embryo’s voor wetenschappelijke doeleinden. In Nederland mogen alleen restembryo’s die ontstaan in het kader van een IVF-traject gebruikt worden voor onderzoek, maar embryo’s mogen niet speciaal gemaakt worden voor onderzoek. Dat mag alleen in Japan, de VS, België, Zweden en Engeland.

In Nederland is het, net als in veel andere landen, verboden om embryo’s te kweken speciaal voor wetenschappelijke doeleinden. Om dat verbod op te heffen, zou de Embryowet moeten worden verruimd. Maar die optie ligt politiek erg gevoelig.

“Voormalig zorg-minister Schippers had een voorstel in voorbereiding om de bestaande Embryowet te versoepelen, maar in het regeerakkoord is daar geen sprake meer van. We zijn terug bij af”, zegt de Wert. Net als bij enkele andere medisch-ethische kwesties, verandert er op dit terrein niets. De regeringspartijen hebben over veel medisch-ethische kwesties fundamenteel andere opvattingen.

Risico’s

De Wert stoort zich aan de passage in het regeerakkoord waarin staat dat bij politieke besluitvorming met betrekking tot medisch-ethische dilemma’s zorgvuldigheid boven snelheid gaat. “Dat suggereert dat mensen die pleiten voor het verruimen van wetgeving niet voor zorgvuldigheid zijn”, zegt De Wert. “Maar ook mensen die pleiten voor ruimere wetgeving, vinden dat onderzoek zorgvuldig plaats moet vinden en vooraf moet worden beoordeeld door medisch-ethische commissies. Zoals dat nu ook gebeurt.”

“In plaats van een algeheel verbod op het kweken van embryo’s voor wetenschappelijke doeleinden te handhaven, zouden overheden beter kunnen kijken hoe ze dat kweken zorgvuldig kunnen reguleren”, zegt De Wert. “Als je de potentie en risico’s van nieuwe voortplantingstechnieken goed en veilig wilt onderzoeken, zul je de mogelijkheid moeten creëren embryo’s te maken voor onderzoek. Dat getuigt juist van zorgvuldigheid.”

 

Reacties uitgeschakeld voor ‘Verbod embryo’s kweken niet houdbaar’

Deze stap had nooit gezet mogen worden.

NRC, 1 december 2018, Opinie. Auteur: Rosanne Hertzberger is microbioloog. Ik zal eerlijk bekennen dat ik het debat over genetisch sleutelen aan mensen altijd doodsaai vond. Telkens weer diezelfde irrelevante…

NRC, 1 december 2018, Opinie.

Auteur: Rosanne Hertzberger is microbioloog.

Ik zal eerlijk bekennen dat ik het debat over genetisch sleutelen aan mensen altijd doodsaai vond. Telkens weer diezelfde irrelevante vragen: of ouders straks oogkleur en intelligentie mochten bepalen (hoe dan?), veel luchtfietserij, veel alarmistische voorspellingen van beroepsethici. Ik vond het weinig urgent allemaal.

Daar kwam deze week definitief verandering in. Twee baby’s geboren met geknipt en geplakt DNA

Er zijn twee baby’s geboren met geknipt en geplakt DNA. Als we de berichtgeving moeten geloven zijn er meer onderweg. Deze jonge mensen zijn dus in de kern van hun wezen aangepast, in al hun organen, huid, hersenen, vezels en vaten zit het resultaat van het werk van de onderzoeker. Hun geslachtscellen zijn geen uitzondering daarop. En aangezien er niets is dat straks deze vrouwen ervan weerhoudt zich voort te planten, is er grote kans dat de creatie van de onderzoeker voortgezet wordt in alle komende generaties.

U kunt dit artikel verder lezen via deze link.

 

Reacties uitgeschakeld voor Deze stap had nooit gezet mogen worden.

Kom op voor de gewetensvrijheid

Katholiek Nieuwsblad, 8 december 2017, Opinie Wie in de gezondheidszorg werkt, heeft een recht op erkenning van zijn of haar gewetensbezwaren. Dat lijkt logisch, maar in concrete gevallen kan het moeilijk…

Katholiek Nieuwsblad, 8 december 2017, Opinie

Wie in de gezondheidszorg werkt, heeft een recht op erkenning van zijn of haar gewetensbezwaren. Dat lijkt logisch, maar in concrete gevallen kan het moeilijk zijn om je op dat recht te beroepen. Daarom moeten we ervoor opkomen, stelt Juristenvereniging Pro Vita.

Hulpverleners kunnen gewetensbezwaren hebben tegen het uitvoeren van bepaalde handelingen, zoals niet betrokken willen zijn bij levensbeëindiging op verzoek of hulp bij zelfdoding. Recht op erkenning van gewetensbezwaren is een fundamenteel mensenrecht en staat beschreven in internationale verdragen; het kan worden beperkt als de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen in gevaar komt.

Beperktere ruimte

Het Nederlands recht biedt een hulpverlener echter beperktere ruimte om zich te beroepen op zijn geweten. Een huisarts of specialist die zelfstandig een beroep of bedrijf uitoefent kan een behandelingsovereenkomst met een patiënt ‘wel’ of ‘niet’ aangaan. Een thuiszorgorganisatie of ziekenhuis gaat ook een behandelingsovereenkomst aan, maar iemand die in dienstverband werkt, heeft geen keuze. Als een verpleegkundige niet wil meewerken aan euthanasie, moet de werkgever daartoe de ruimte bieden. Dit kan geen reden zijn voor ontslag, tenzij dit voor de werkgever tot onoverkomelijke organisatorische bezwaren leidt.

Een arts mag weigeren om levensbeëindiging op verzoek of hulp bij zelfdoding uit te voeren, handelingen die in beginsel strafbaar zijn. Een probleem kan ontstaan als levensbeëindigende handelingen worden gekwalificeerd als ‘normaal medisch handelen’.

Niet eten en drinken

Zo kunnen hulpverleners gewetensbezwaren hebben als patiënten bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen. (Wat niet te verwarren is met het natuurlijke proces waarbij een stervende patiënt steeds minder eet en drinkt, omdat het lichaam daar geen behoefte meer aan heeft. Dit komt vaak voor en roept meestal geen vragen op.)

Bewust eten en drinken weigeren, om het leven te beëindigen, roept wel vragen op. Sommige artsen en organisaties wijzen patiënten op deze mogelijkheid, in geval zij zelf niet bereid zijn tot euthanasie,  of als niet voldaan wordt aan de zorgvuldigheidscriteria uit de Euthanasiewet.

Kritische kanttekeningen

Artsenfederatie KNMG en beroepsvereniging van zorgprofessionals V&VN presenteerden in 2015 de handreiking ‘Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen’. Daarin wordt het weigeren van eten en drinken vergeleken met het weigeren van een behandeling waar het overlijden op volgt. Eten en drinken weigeren wordt niet als zelfdoding beschouwd, maar als gebruikmaken van het zelfbeschikkingsrecht. Een hulpverlener of mantelzorger mag dan geen voedsel en vocht toedienen.

Daar zijn kritische kanttekeningen bij te maken. Zo wordt een leeftijdsgrens genoemd van minimaal 60 jaar en is er geen second opinion vereist. Ook mag de patiënt afzien van diagnostiek en eventuele behandelingen, zelfs als sprake is van een depressie. Hoe weten we dan of deze patiënt wilsbekwaam is en dus zijn zelfbeschikkingsrecht uitoefent? Is het onthouden van vocht en voedsel dan niet in strijd met het meest fundamentele dat je een medemens moet geven?

Moeilijk

Als de patiënt overlijdt door eten en drinken te weigeren, wordt een natuurlijke dood gerapporteerd. Er is geen meldingsplicht en toetsing achteraf, zoals die bestaan bij euthanasie of hulp bij zelfdoding.

In tegenstelling tot euthanasie en hulp bij zelfdoding, is er bij het bewust afzien van eten en drinken geen directe relatie tussen handelingen van de hulpverlener en het bespoedigen van het levenseinde. Wel maakt de hulpverlener het de patiënt mogelijk om het zelfgekozen levenseinde te bespoedigen. Dit kan gewetensbezwaren opleveren.

Hulpverleners met gewetensbezwaren kunnen de zorg overdragen aan een collega. Zij moeten dan zorg verlenen tot het moment van de overdracht. Problematischer is ook hier de situatie van hulpverleners en verpleegkundigen die in dienstverband werken. Het is moeilijker om een beroep te doen op gewetensvrijheid, vooral als de werkgever het recht daarop niet respecteert.

Plicht tot handelen

Wij moeten allen opkomen voor het recht op gewetensvrijheid – opdat iedere visie evenveel gewicht in de schaal legt. Wellicht rust een grotere plicht tot het opkomen van deze belangen op de schouders van hen die kennis over deze materie hebben. Hetzij vanwege hun religieuze wortels, hetzij vanwege hun kennis van de mensenrechten. Immers, uit het voorrecht van kennis, vloeit de plicht tot handelen voort.

 Juristenvereniging Pro Vita mengt zich sinds 1983 in het maatschappelijk debat over de waardigheid van het menselijk leven. Info: voorzitter@provita.nl

Reacties uitgeschakeld voor Kom op voor de gewetensvrijheid

Type uw zoekwoord in onderstaand veld. Druk hierna op enter/return om te zoeken

Spring naar toolbar