2 augustus 2024
Inleiding
Op 9 juni 2024 vonden er in België regionale, federale en Europese verkiezingen plaats. Aan Vlaamse zijde waren vooral Vooruit (Vlaamse socialisten) en Vlaams Belang (extreem nationalistische partij) de winnaars, terwijl aan Franstalige kant de MR (de Waalse en Brusselse liberalen) en les Engagés (de Waalse en Brusselse christendemocraten) een grote overwinning boekten.
Als het over de nationale abortus- en euthanasiewetgeving voor het volledige grondgebied van België gaat, dan is de Kamer van Volksvertegenwoordigers bevoegd. Deze volksvertegenwoordigers kunnen dan wetsvoorstellen indienen die bij goedkeuring worden omgezet in nieuwe wetten, maar ook een nieuwe regering kan wetsontwerpen indienen die dan door de Kamer kunnen worden aangenomen of verworpen.
Meestal maken toekomstige regeringspartners bij de start van een nieuwe regering afspraken rond ethische thema’s zodat er geen discussies tijdens de legislatuur ontstaan in het kabinet of dat er wetsvoorstellen worden ingediend door individuele volksvertegenwoordigers die in de regering geen draagvlak hebben.
De voorbije regeerperiode (2020-2024)
In het vorig regeerakkoord uit 2020 kwamen de regeringspartijen (socialisten, groenen, liberalen en Vlaamse christendemocraten) overeen dat er eerst een consensus binnen de regering moest bestaan alvorens de regering of de Kamer van Volksvertegenwoordigers wetgevende initiatieven zouden nemen.[1]
Een multidisciplinaire team van experten zouden de opdracht krijgen om een wetenschappelijke analyse uit te voeren over ethische thema’s en op basis hiervan zou de politiek dan voorstellen uitwerken. Dit moest voorkomen dat een partij die bijvoorbeeld behoudsgezind was over vrijwillige zwangerschapsafbreking (in casu de CD&V, de Vlaamse christendemocraten) een regelgeving werd opgedrongen die grotendeels indruist tegen de principe van die partij.
Abortus
Alhoewel er tijdens de huidige legislatuur (2019-2024) verschillende wetsvoorstellen werden ingediend om de abortustermijn te verhogen van 12 weken naar 18 weken op eenvoudig verzoek, is er geen consensus gevonden binnen de huidige ontslagnemende regering. Als reden voor die verlenging werd het “abortustoerisme” aangehaald, waarbij ieder jaar 300 tot 800 Belgische vrouwen naar Nederland trekken voor een laattijdige zwangerschapsafbreking.[2] In 2023 bracht een groep van deskundigen een aantal aanbevelingen naar voren die ook de afschaffing van de beraadtermijn en het normaliseren van abortus als gezondheidszorg bevatten.[3] De CD&V wou echter alleen maar een verlenging tot 14 weken, wat de nodige irritatie bij de andere regeringspartijen opriep. Op het einde van de legislatuur waren er nog pogingen om die abortustermijn alsnog te verlengen, maar deze werden systematisch afgeblokt.[4]
Tijdens de verkiezingscampagne hebben Vooruit, Open VLD en Groen gepleit om de termijn te verhogen tot 18 weken, de beraadtermijn af te schaffen en zelfs abortus op te nemen in de Belgische grondwet.
De ideologisch gelijkgestemde partijen aan Franstalige kant (Franstalig Brussel en Wallonië) houden gelijkaardige standpunten aan op het vlak van abortus.[5]
Euthanasie
Ook op dit terrein zijn er tijdens de voorbije regeerperiode een aantal wetsvoorstellen ingediend, voornamelijk om euthanasie voor personen in een vergevorderde dementie mogelijk te maken op basis van een voorafgaande wilsverklaring.[6] Maar ook hier tekenden de Vlaamse christendemocraten bezwaar aan, ook al was deze partij principieel bereid om hierover een compromis te vinden. Toch konden enkele minieme wijzigingen aan de Belgische euthanasiewet worden doorgevoerd zoals de geldigheid voor onbepaalde duur van de voorafgaande wilsverklaring en de verplichte doorverwijzing van een arts die weigert euthanasie te plegen.[7]
Open VLD, Vooruit en Groen willen niet alleen euthanasie bij vergevorderde dementie regelen maar ook een debat voeren over vrijwillige levensbeëindiging bij levensmoeheid.
Een nieuwe regering: nieuwe uitbreidingen?
Het is moeilijk te voorspellen wat er precies zal veranderen na de Belgische verkiezingen van 9 juni 2024 op het vlak van abortus en euthanasie.
De partijen die versoepelingen of uitbreidingen wensen, hebben aangegeven dat zij deze keer voet bij stuk zullen houden en elke blokkering via een toekomstige regering niet zullen aanvaarden. Elk individueel federaal parlementslid moet volgens hen de vrijheid krijgen om bij een stemming over een verlenging van de abortustermijn of de uitbreiding van euthanasie bij personen met dementie zelf een keuze te maken. Gezien de samenstelling van het nieuw verkozen parlement, is de kans dus groot dat dergelijke voorstellen worden omgezet in wetgeving.
[1] Regeerakkoord van 30 september 2020, p. 28- 29.
https://www.belgium.be/sites/default/files/Regeerakkoord_2020.pdf
[2] Vlaamse Radio Televisie nws, “ meerderheidspartijen volgen advies om abortustermijn tot 18 à 20 weken te verlengen, CD&V staat op de rem”, 18 april 2023,
[3] P. Garré, “ Wijzigingen in de Belgische abortuswetgeving?”, Leef 3, juni 2023, p. 12. https://www.schreeuwomleven.nl/magazine-leef/leef-3-juni-2023/
[4] De Morgen, « Abortuskwestie blijft federale regering verdelen: als we dit doen, dan is dat het einde van Vivaldi”, 22 april 2024, https://www.demorgen.be/nieuws/abortuskwestie-blijft-federale-regering-verdelen-als-we-dit-doen-dan-is-dat-het-einde-van-vivaldi~b5200cf6/
[5] RTBF, „Prolonger l’accès à l’avortement jusqu’au 18 semaines ? Les 6 grands partis politiques se positionnent « en despi » ”, 24 mei 2024, https://www.rtbf.be/article/prolonger-l-acces-a-l-avortement-jusqu-a-18-semaines-les-6-grands-partis-politiques-se-positionnent-en-despi-11370743
[6] Wetsvoorstel DOC 55/0749/001 van 13 november 2019 tot wijziging van de wet van 28 mei 2002 betreffende de euthanasie met het oog op het uitbreiden van de wilsverklaring voor verworven wilsonbekwaamheid; Wetsvoorstel DOC 55/3906/001 van 14 maart 2024 tot wijziging van de wet van 28 mei 2002 betreffende de euthanasie wat de uitbreiding van de wilsverklaring euthanasie naar personen met verworven wilsonbekwaamheid betreft.
[7] Wet van 15 maart 2020 tot wijziging van de wetgeving betreffende de euthanasie.