Louis-Marie Bonneau
Op 26 augustus 2024 veroordeelde het Comité voor de uitbanning van discriminatie van vrouwen (CEDAW) van de Verenigde Naties Polen voor zijn abortuswetgeving. Op 22 oktober 2020 heeft het Poolse Constitutionele Hof eugenetische abortus verboden. Het is dus niet langer legaal in het land om een abortus te ondergaan op grond van de handicap van een kind. CEDAW-vicevoorzitter Genoveva Tisheva voerde een vertrouwelijk onderzoek uit “naar beschuldigingen van maatschappelijke organisaties” en bezocht Polen in 2022. Ze stelde vast dat “de situatie in Polen gender gerelateerd geweld tegen vrouwen bevestigt en kan stijgen tot het niveau van marteling of wrede, onmenselijke of vernederende behandeling.”[1] Het Comité vraagt Polen daarom om hervormingen, om ervoor te zorgen dat de toegang tot abortus in overeenstemming is met de beginselen van het Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen. Het land wordt ook gevraagd om wetgevende maatregelen te nemen om abortus te decriminaliseren en volledig te legaliseren. Tot slot roept het CEDAW Polen op om het recht op abortus te erkennen als een fundamenteel recht.
Een activistische strategie op gespannen voet met de wet
Het rapport van het CEDAW tegen Polen is een antwoord op een aanklacht (2), neergelegd door verschillende Poolse abortusorganisaties en het Centrum voor Reproductieve Rechten. Het Comité verwijst naar het Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen, dat Polen in 1980 ratificeerde. Geen enkel artikel van dit Verdrag verwijst echter naar abortus. Toch worden sommige artikelen van het Verdrag door CEDAW-leden geïnterpreteerd als een garantie voor abortus, omdat… het Verdrag een “levend” juridisch instrument is. In 2010 verklaarde commissielid Shanthi Dairian (3). dat “abortusrechten in de geest van het verdrag zijn”. Volgens haar zou abortus impliciet worden genoemd in het artikel over non-discriminatie en in artikel 12 over gezondheid.
Toen het Verdrag werd ondertekend, had echter geen enkele staat een voorbehoud gemaakt of een interpretatie gegeven dat abortus gegarandeerd zou zijn. Sterker nog, de meest conservatieve landen hadden interpretatieve verklaringen kunnen afleggen of interpretatieclausules kunnen schrijven dat zij een bepaald artikel niet interpreteerden als een garantie voor abortus. Als ze dat niet deden, was dat omdat ze dachten dat het verdrag eerlijk geïnterpreteerd zou worden. Op dezelfde manier had het Comité voor de Rechten van het Kind de Heilige Stoel, als partij bij het Verdrag inzake de Rechten van het Kind sinds 1990, gevraagd om diensten voor gezinsplanning en reproductieve gezondheid aan te bieden, evenals passende begeleiding en sociale steun om ongewenste zwangerschappen te voorkomen (CRC/C/VAT/CO/2 § 36). Het Verdrag bevat geen artikel met deze strekking en het is duidelijk dat de Heilige Stoel nooit een artikel in deze zin heeft geïnterpreteerd ten tijde van de ondertekening. Het Comité voor de Rechten van het Kind verdraait, net als het Comité voor de Rechten van de Vrouw, de wet om politieke druk op een staat uit te oefenen.
Een comité van abortusactivisten
Het CEDAW heeft 23 leden. Negen van hen hebben publiekelijk een standpunt ingenomen ten gunste van abortus. (4). Dit geldt in het bijzonder voor Genoveva Tisheva, de vicevoorzitter van het comité. Deze ongekozen leden gebruiken het prestige van de VN om hun ideologieën te bevorderen door het internationaal recht te verdraaien. Deze situatie is ook te wijten aan het feit dat sommige leden van het CEDAW uit NGO’s komen die zelf een liberale benadering van abortus hebben. Dit is het geval voor Nahla Haidar, die commissaris was bij de International Commission of Jurists (gesteund door o.a. de Open Society Foundations), en Dalia Leinarte, die meermaals heeft samengewerkt met het Open Society Institute in Litouwen. Opgemerkt moet worden dat Ana Pelaez Narvaez, de voorzitter van het CEDAW, die zelf gehandicapt is, niet publiekelijk heeft gereageerd op deze beslissing.
De strategie is al jaren hetzelfde. Voorafgaand aan de landen evaluatiesessies, dienen NGO’s zoals het Center for Reproductive Rights rapporten over schendingen van abortusrechten in de geëvalueerde landen in bij de VN comités. Tegelijkertijd voeren deze NGO’s strategische rechtszaken voor nationale en internationale rechtbanken. Strategisch procederen is een juridische actie die niet gericht is op het verkrijgen van een schadevergoeding voor een slachtoffer, maar op een wetswijziging. Het Center for Reproductive Rights is zeer actief in het gebruik van deze strategie, met name bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). Sinds 2000 is de organisatie betrokken geweest bij talrijke zaken met als doel de Poolse abortuswetgeving te laten veroordelen door het EHRM (bijv. Tysiąc tegen Polen, R.R. tegen Polen, P. en S. tegen Polen, B.B. tegen Polen, K.B. tegen Polen, A.M. et al tegen Polen en ML tegen Polen). In verschillende van deze recente zaken zijn deze abortuslobby’s er niet in geslaagd om Polen voor het gerecht te brengen. Dit was bijvoorbeeld het geval in B.B. tegen Polen en A.M. et al. tegen Polen, waar het ECLJ tussenbeide kwam.
Deze veroordeling maakt deel uit van een meer globale strategie van abortuslobby’s, om de goodwill van leden van VN-comités te gebruiken om wettelijke voordelen te verkrijgen. Het is een echte instrumentalisering en privatisering van internationale rechtsorganen. Deze lobby’s, waarvan het Center for Reproductive Rights één van de meest actieve is, gebruiken deze methode al jaren met enig succes. De beslissingen van deze comités zijn niet wettelijk bindend, maar ze dragen bij aan het creëren van een “soft law” die uiteindelijk aanzienlijke invloed uitoefent op staten en internationale gerechtshoven. Als reactie op deze misstanden is het de rol van staten om hun macht terug te winnen door audits uit te voeren en een hervorming van deze instellingen in gang te zetten.
De oorspronkelijke tekst in het Engels vind je op de volgende link: Abortion: Poland condemned by a UN Feminist Committee, European Centre for Law & Justice.
[2] https://tbinternet.ohchr.org/_layouts/15/treatybodyexternal/Download.aspx?symbolno=CEDAW%2FC%2FPOL%2FIR%2F1&Lang=en
[3] https://c-fam.org/wp-content/uploads/20101124_CEDAW_testimony_CFAM.pdf
[4] Nicole Ameline ; Marion Bethel ; Hilary Gbedemah ; Yamila González Ferrer ; Daphna Hacker ; Dalia Leinarte ; Rhoda Reddock ; Natasha Stott Despoja ; Genoveva Tisheva
LEES meer over dit onderwerp de volgende artikelen op onze website:
https://provita.nl/ehrm-oordeelt-abortuswet-in-strijd-met-recht-op-priveleven/