Euthanasie van psychiatrisch patiënten kan zonder oordeel van de psychiater. Psychiaters zijn bezorgd.
- Frederiek Weeda, interview van Esther van Fenema, psyciater, op 22 november 2017 in NRC
Binnen een week ondertekenden zeventig psychiaters een open brief waarin ze hun collega’s oproepen zorgvuldiger om te gaan met euthanasie bij patiënten. Nederland telt zo’n 10.000 psychiatrisch patiënten met een chronische doodswens. Vorig jaar vroegen 1.100 van hen euthanasie, 60 kregen het. Gesprek met psychiater Esther van Fenema (LUMC, Leiden), die de brief opstelde met de Amsterdamse psychiater Bram Bakker.
Waar maakt u zich zorgen over?
„Ik ben niet tegen euthanasie. En niemand twijfelt eraan dat sommige psychiatrisch patiënten ondraaglijk lijden. Maar de uitzichtloosheid, voorwaarde voor euthanasie, is bij hen vaak twijfelachtig. Zijn alle behandelingen geprobeerd? Zijn ze goed uitgevoerd? Wanneer weet je of bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie bij een depressieve patiënt goed is gegeven? In tijden van bezuinigingen en wachtlijsten in de psychiatrie is dat helemaal onzeker.”
Van de 60 psychiatrische patiënten die in 2016 euthanasie kregen, waren er 46 bij de Levenseindekliniek.
„Dat is een groep artsen die op verzoek door het land reist om euthanasie toe te passen als de huisarts of medisch specialist dat niet wil. Die hebben veel te weinig psychiaters in huis. Terwijl je écht een psychiater nodig hebt om te beoordelen of een psychiatrisch patiënt ondraaglijk en uitzichtloos lijdt. Het liefst een die de patiënt al langer kent. Het zorgelijke is dat de regionale commissies die euthanasie achteraf toetsen, het nu niet als voorwaarde stellen dat een psychiater die second opinion geeft.”
Willen veel patiënten die níét uitzichtloos lijden wel euthanasie?
„Ja. Bij het LUMC krijgen we regelmatig verzoeken voor een second opinion over een patiënt die euthanasie wil. In tien jaar waren er maar drie à vier bij wie echt alle behandelmogelijkheden waren uitgeput.”
Uw afdeling wees alle andere euthanasie-verzoeken dus af?
„Ja, we zeiden: er zijn nog mogelijkheden voor deze persoon. Maar anderen keuren de euthanasie dan soms tóch goed. Uit Amerikaans onderzoek naar 66 Nederlandse gevallen van euthanasie op psychiatrisch patiënten tussen 2011 en 2014 bleek dat de meerderheid van de patiënten níét alle bewezen effectieve therapieën had gekregen. Bij een kwart waren de betrokken artsen het oneens of euthanasie wel een goed besluit was. Die patiënten zijn dan dood, hè. Dat is niet terug te draaien.”
Is euthanasie bij een psychiatrisch patiënt anders dan bij een terminale kankerpatiënt?
„Een doodswens kan symptoom zijn van een depressie. Maar die kan ook weer verdwijnen – met medicijnen, na een mooie reis of een nieuwe verliefdheid. Ik heb patiënten die zeggen: ‘Als ik in een depressie nog eens roep dat ik euthanasie wil, doe het dan niet, alsjeblieft.’ Psychiatrische ziektes zijn gebonden aan aanleg én omstandigheden. Eenzaam op driehoog is voor een patiënt slechter dan in een woongroep met goede zorg. Er is maar een hele kleine groep die echt niet meer te behandelen is.”