De Levenseindekliniek moet de waarden van onze rechtsstaat naleven, aldus dr. Ruth Seldenrijk en mr. Bart Bouter.

De Levenseindekliniek in Den Haag blijft in de fout gaan. Half maart werd bekend dat de instelling opnieuw was berispt door een Regionale Toetsingscommissies Euthanasie (RTE). Weer wegens onzorgvuldig handelen bij het verlenen van euthanasie. Dit was de vierde keer(!) binnen een jaar tijd. Toch is dit voor velen geen belangrijk nieuws. Er wordt althans in de media weinig over gezegd. De regionale toetsingscommissies lijken daarmee een roepende in de woestijn te zijn. Dit tart onze rechtsstaat en de waardigheid van het mensenleven.

Je zou het bijna vergeten, maar in Nederlands is het uitgangspunt nog altijd dat euthanasie in principe een strafbaar feit is. Het is verboden, tenzij. Dan gaat het om drie voorwaarden. De levensbeëindigende handeling moet zijn verricht door een arts. Deze arts moet hebben gehandeld in overeenstemming met de zorgvuldigheidseisen uit de Wet toetsing levensbeëindiging en er moet melding zijn gedaan bij de gemeentelijke lijkschouwer.

Met name die zorgvuldigheidseisen zijn van belang. Daarom hebben de vijf regionale toetsingscommissies een controlerende rol. Zij beoordelen achteraf of een arts zich heeft gehouden aan de wettelijke eisen. Er zijn drie uitkomsten mogelijk. De commissie verklaart zich onbevoegd, of de arts heeft zorgvuldig of onzorgvuldig gehandeld. Blijkt dat een arts onzorgvuldig heeft gehandeld, dan wordt de zaak doorgestuurd naar het openbaar ministerie en de Inspectie voor de Gezondheidszorg.

Vangnetfunctie

Dan naar de Levenseindekliniek. Deze vervult zoals bekend als het ware een vangnetfunctie: weigert je eigen arts mee te werken aan euthanasie, dan kun je altijd bij de Levenseindekliniek terecht. Men werkt samen met artsen die de euthanasieverzoeken wel ten uitvoer willen brengen. Daarbij blijven de zorgvuldigheidseisen echter uiteraard van kracht.

Wat was er nu aan de hand bij het vierde oordeel van een Regionale toetsingscommissie rondom de Levenseindekliniek? Het ging om een vrouw die ouder was dan 90 jaar en leed aan meerdere aandoeningen. Haar eigen arts adviseerde de vrouw om een geriater te raadplegen. Zij weigerde echter zich te laten onderzoeken en ging naar de Levenseindekliniek voor euthanasie. Daar meende de arts dat er aan de zorgvuldigheidseisen was voldaan en dat er tot euthanasie kon worden overgegaan. De commissie oordeelde echter dat hij niet tot de overtuiging had kunnen komen dat het verzoek van de vrouw weloverwogen was en dat het lijden uitzichtloos was. Slotoordeel was dan ook dat er onzorgvuldig is gehandeld.

Vanuit de Levenseindekliniek kwam gelijk het bericht dat zij af wil van de term ”onzorgvuldig”. Die zou ten onrechte de indruk wekken dat er onnauwkeurig wordt gewerkt. Die negatieve aandacht is niet leuk voor de kliniek, maar om dan gelijk met zulke opmerkingen te komen is wel erg prematuur. Is het niet veel gepaster om eerst te reflecteren op je eigen handelen? De vraag voor het openbaar ministerie en de inspectie is welke gevolgen dit moet hebben voor het voortbestaan van de Levenseindekliniek. Daar moeten deze instanties over discussiëren. Ook in de politiek zou hierover een inhoudelijk debat moeten worden gevoerd.

Serieus

We mogen aannemen dat de regionale toetsingscommissie haar werk niet voor niets doet. Ze heeft de wettelijke taak om euthanasieverzoeken te beoordelen op zorgvuldigheid. Zaken die gaan over de hoogste waarde die wij als mensen erkennen. Het leven zelf. Vier keer binnen één jaar klinkt het oordeel dat een euthanasie onzorgvuldig is geweest bij de Levenseindekliniek. Onzorgvuldigheid lijkt dus troef. Je zou verwachten dat dergelijke oordelen een prikkel zijn tot verbetering. Dat er lessen voor de toekomst uit worden getrokken. Ook zou je snellere actie verwachten van bijvoorbeeld de Inspectie voor de Gezondheidszorg.

Waarom wordt er niet ingegrepen? Je moet het als regulier ziekenhuis maar eens proberen om vier keer dezelfde fout te maken. Dan had de inspectie allang gebruikgemaakt van de wettelijke handhavingsinstrumenten, zoals verscherpt toezicht of sluiting van de instelling. De oordelen van de Regionale toetsingscommissies moeten serieus genomen worden.

En ja, het onderwerp euthanasie ligt gevoelig in Nederland. Maar juist daar waar het om zulke serieuze zaken gaat, moeten de waarden van onze rechtsstaat worden nageleefd.

De auteurs zijn respectievelijk oud-directeur van de Nederlandse Patiënten Vereniging en advocaat bij Janssens Den Boef Advocaten te Houten.