Door mr. Patrick Garré
De heer Garré is jurist bij de Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid

Sinds 1973 komen in de Amerikaanse hoofdstad Washington DC jaarlijks tienduizenden mensen samen voor de March for Life. Deze manifestatie start aan de National Mall, loopt langs de belangrijke Constitution Avenue en eindigt aan de trappen van het federale Hooggerechtshof, de hoogste rechterlijke macht van de Verenigde Staten. Blank, zwart, latino of Aziaat, gelovig of niet, allemaal komen ze op voor de rechten en de bescherming van het ongeboren leven. Opvallend veel jongeren, al dan niet met hun klasgenoten, en jonge vrouwen nemen deel aan deze grootste pro-life-manifestatie op nationaal en zelfs op internationaal niveau. Daarnaast vindt er een beurs plaats waar de belangrijkste pro-life organisaties hun werking voorstellen aan elkaar en aan het grote publiek.

De aanleiding

De keuze om eind januari samen te komen is niet toevallig: op 22 januari 1973 werd abortus in de VS gelegaliseerd door de historische uitspraak Roe vs Wade.[1] Het Amerikaanse Hooggerechtshof oordeelde toen dat de restricties of een totaal verbod van verschillende individuele staten ongrondwettelijk waren. Abortus is in de VS vanaf die datum toegestaan, gebaseerd op het grondwettelijk recht op privacy. Dit arrest was een dieptepunt dat de aanleiding vormde voor de verschillende pro-life-bewegingen om elk jaar bij het Amerikaanse Hooggerechtshof te demonstreren voor de bescherming van het ongeboren leven. In de jaren ‘60 en ‘70 waren het vooral katholieke organisaties die het protest leidden,[2] maar kleine groepen evangelische christenen sloten zich daarbij aan en zijn nu vaak de drijvende kracht van het verzet tegen zwangerschapsafbreking.

Grote verscheidenheid

Pro-Life wordt in Europa vaak geassocieerd met conservatieve, religieus-geïnspireerde bewegingen.  De meeste organisaties vinden hun oorsprong in religieuze gemeenschappen, in de eerste plaats  in de katholieke middens. In  de VS zijn talrijke pro-life bewegingen actief, zowel op federaal niveau – zoals Life Chain, Care Net en the National Right to Life Committee –en als in de afzonderlijk staten.[3] Daarnaast beklemtonen een aantal kleinere groeperingen (zoals Rehumanize International[4]) hun ideologische neutraliteit en staan ze voor een holistische visie , waarbij de strijd tegen euthanasie en abortus, maar ook tegen armoede, de doodstraf, discriminatie of klimaatverandering één geheel vormen.

Veruit de grootste organisatie uit het pro-choice kamp is Planned Parenthood, een non-profitorganisatie die reproductieve gezondheidszorg aanbiedt in de Verenigde Staten en over de hele wereld. Deze machtige groepering en belangrijke financier van de Democratische verkiezingscampagnes beschouwt abortus als een onderdeel van de reproductieve rechten waarbij enkel de vrouw bepaalt of ze al dan niet de zwangerschap wenst af te breken.[5]

Trump als pro-life president

Sinds het aantreden van de vorige president, Donald Trump, worstelden heel wat pro-life bewegingen met zijn beleidskeuzes. Vóór de bekendmaking van zijn kandidatuur, had hij zich zelfs meermaals uitgesproken voor het recht op abortus.[6] Zijn liederlijke levensstijl en zijn botte, beledigende en soms hatelijke taalgebruik zorgden voor heel wat aversie, zowel bij de traditionele Republikeinse achterban als bij gematigde kiezers die zich misschien wel pro-life noemen, maar andere thema’s zoals politieke integriteit of de strijd tegen racisme eveneens belangrijk vinden. Toch gaven de meeste kiezers met een pro-life visie in 2016 hun steun aan Trump, ook mede door de keuze van Mike Pence in 2016 als de vice-president, die als gouverneur in de staat Indiana verantwoordelijk was voor strenge abortuswetten. Vooral het vooruitzicht op de mogelijke benoeming van nieuwe rechters in het Amerikaanse Hooggerechtshof was aanlokkelijk voor diegenen die een pro-life stem in dit hoogste rechterlijke orgaan wilden. Tijdens de voorbije ambtsperiode van Trump zijn maar liefst drie nieuwe rechters (Gorsuch, Kavanaugh, Barrett) met een uitgesproken pro-life visie benoemd, waardoor de kans bestaat dat Roe vs Wade wordt herroepen.  Hun overtuigingen in hun vroegere functies bieden echter geen garantie op een dergelijke ommezwaai: zij oordelen, zoals het ook hoort in een democratische samenleving, volledig onafhankelijk en autonoom hun arresten.

Een herroeping van het arrest Roe vs Wade zou op federaal niveau de mogelijkheid abortus sterk kunnen inperken. De laatste jaren hebben individuele staten zelf al restricties opgelegd, zoals het verbod op zwangerschapsafbreking vanaf het ogenblik dat de hartslag van het ongeboren kind wordt vastgesteld.[7]

Een nieuwe president, een andere politiek?

Het grootste deel van de Republikeinse partij kant zich tegen zwangerschapsafbreking, behalve wanneer het leven van de vrouw in gevaar is. Terwijl de Democratische partij de pro-choice-visie  ondersteunt. Al heeft de nieuwe president Joe Biden een uitgesproken centrum-imago, ook op het vlak van abortus. Zo was de oud-senator jarenlang een voorstander van het zogenaamde Hyde-amendement, in 1976 goedgekeurd door het Amerikaanse Congres. Dit amendement verbiedt het gebruik van federale fondsen voor de bekostiging van abortus, behalve om het leven van de vrouw te redden of als de zwangerschap het gevolg is van incest of verkrachting. Biden heeft dit standpunt echter verlaten en kiest er nu voor om het amendement ongedaan te maken.[8] Daarvoor is wel het akkoord nodig van het Congres, wat gezien de krappe Democratische meerderheid niet zo evident zal zijn. Daarnaast wil hij het Mexico City beleid afschaffen, dat stelt dat organisaties alleen subsidies mogen ontvangen als ze geen abortus uitvoeren of promoten als een vorm van gezinsplanning. Ook het opnieuw subsidiëren van de grootste abortusorganisatie Planned Parenthood staat op de agenda.[9]

Het aantal Democratische pro-life leden van het Congres is de laatste tien jaar bijna herleid tot nul[10], alhoewel peilingen aangeven dat 17% van de Democraten zichzelf als pro-life profileert.[11] Een kleine maar actieve beweging binnen de Democratische Partij, “Democrats for Life” ijvert  voor een inclusieve cultuur tegen abortus en andere vormen van systematische discriminatie.[12]

Een moeizaam evenwicht

De organisatie die instaat voor de Mars zou erover moeten waken dat zij geen partijpolitieke keuze maakt, zodat iedere pro-life stem de kans krijgt om zich op dit evenement te kunnen uiten zonder dat men zich met één van de twee grote partijen vereenzelvigt. De pro-life beweging is immers een diverse, toegewijde en met veel talenten behepte gemeenschap. Wanneer al deze organisaties samenwerken om het ongeboren leven te verdedigen, kan er een wereldwijde cultuur van leven ontstaan.[13] Toch valt de organisatie van de March for Life vaak uit haar neutrale rol, gezien op politiek vlak enkel de Republikeinse partij als grote partij zich expliciet engageert voor een beperking van de toegang op abortus [14]. De voorbije 48 jaar kwamen verschillende Republikeinse politici aan het woord op de Mars, fysiek of via  telefonische/videoverbindingen, zoals de Republikeinse presidenten Reagan, Bush junior en Trump. Tot 2017 was Mike Pence de hoogste politieke vertegenwoordiger die de toehoorders op het podium van de Mars had toegesproken. Donald Trump was de eerste president in functie die in 2020 fysiek aanwezig was op de March for Life en er een korte verklaring aflegde. Dergelijke politieke tussenkomsten maken het tegenstanders echter een stuk gemakkelijker om de organisatie van partijdigheid te beschuldigen, terwijl de meeste manifestanten enkel en alleen willen getuigen van hun pro-life-visie.

Bovendien ligt de focus van de organisatie eenzijdig op het beperken van de toegang op abortus, wat voortvloeit uit de ontstaansgeschiedenis van de mars naar aanleiding van het arrest Roe vs Wade. Een bredere visie, bijvoorbeeld door eveneens de nadruk te leggen op de strijd tegen euthanasie, het recht op zelfdoding,  genetische manipulatie maar ook op de afschaffing van de doodstraf zou haar geloofwaardigheid kunnen vergroten.

2021: een jaar zonder mars

Terwijl op vrijdag 24 januari 2020 nog tienduizenden in de straten van Washington DC getuigden van hun pro-life-visie, vond er dit jaar alleen een online-versie plaats met als thema “Together strong: Life Unites”, waarbij de eerbied voor de waardigheid van de menselijke persoon, geboren en ongeboren, iedereen moet verenigen, ongeacht hun politieke voorkeur.[15] Toch hopen de organistoren om volgend jaar opnieuw te kunnen samenkomen op de trappen van het federaal hooggerechtshof, waar de manifestanten zullen blijven ijveren voor het ongeboren leven en uitkijken naar een nieuwe historische uitspraak van dit hoogste rechtscollege in de VS, dit keer in het voordeel van de meest kwetsbaren onder ons.

—-

[1] Roe vs Wade, 410, U.S. 113, 22 januari 1973: https://tile.loc.gov/storage-services/service/ll/usrep/usrep410/usrep410113/usrep410113.pdf

[2] J.L. Holland “ Abolishing Abortion, History of the Pro-Life Movement in America”, The American Historian, November 2016, https://www.oah.org/tah/issues/2016/november/abolishing-abortion-the-history-of-the-pro-life-movement-in-america/

[3] Voor een niet-exhaustieve lijst:  https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_anti-abortion_organizations_in_the_United_States

[4] https://www.rehumanizeintl.org/

[5] Voor informatie over de visie op  abortus en het netwerk van Planned Parenthood met abortuscentra: https://www.plannedparenthood.org/learn/abortion/considering-abortion

[6] M.Kranish en M. Fisher, “Trump, de waarheid achter ambitie, ego, geld en macht”, Karakter Uitgevers, B.V., 2017, p.315.

[7] Zie bijvoorbeeld House Bill 258 van de Staat Ohio, maar dat later werd geblokkeerd door de rechterlijke macht van deze staat: US Judge blocks Ohio “heartbeat” law to end most abortions”, J. Stempel, Reuters, 3 juli 2019, https://www.reuters.com/article/us-usa-abortion-ohio-idUSKCN1TY2PK

[8] Joye Frieden: “Biden Administration Expected to Pursue a Pro-Choice Agenda”, Washington Editor, Medpage Today, 27 november 2020, https://www.medpagetoday.com/obgyn/pregnancy/89910

[9] https://joebiden.com/womens-agenda/

[10] In 2020 verloor een bekende pro-life Democraat uit het Congres met 15 jaar dienst  de voorkiezingen van  zijn partij en kon dus niet terugkeren:  https://www.washingtontimes.com/news/2020/mar/25/last-pro-life-democrat-dan-lipinski-loses-to-marie/

[11]  Marist Poll: “ Americans’ Opinion on Abortion”, January 2020: http://www.kofc.org/un/en/resources/news-room/polls/americans-opinions-abortion.pdf

[12] https://www.democratsforlife.org/index.php/about-us/mission

[13] Zie hiervoor de verklaring van organisatie van March for Life op  https://marchforlife.org/looking-back-on-2020-at-the-march-for-life/

[14] Een belangrijke minderheid van de partij is echter een andere mening toegedaan: 28 % van de Republikeinen beschouwt zichzelf als pro-choice: Marist Poll: “ Americans’ Opinion on Abortion”, January 2020: http://www.kofc.org/un/en/resources/news-room/polls/americans-opinions-abortion.pdf

[15] Verdere informatie over dit thema is te vinden op de website van March for Life: https://marchforlife.org/together-strong-life-unites/